Tổ yến là gì? Công dụng và cách dùng giúp mang lại hiệu quả cho sức khỏe

Ở Việt Nam, khi nhắc đến Khánh Hòa mọi người thường nghĩ ngay đến yến sào. Yến sào là nước dãi của con chim yến nhả ra để tạo thành tổ. Yến sào là một trong những món cao lương mỹ vị mà trước đây chỉ vua chúa mới được ăn bởi hàm lượng dinh dưỡng cực kỳ giá trị của món quà thiên nhiên này. Cùng đọc bài viết dưới đây để tìm hiểu về tổ yến cũng như công dụng và cách dùng hiệu quả nhất cho sức khỏe.

Tổ yến là gì? Thành phần và phân loại

Tổ yến được xếp vào danh sách các món cao lương mỹ vị, thời xưa chỉ được xuất hiện trong hoàng cung, là món ăn dành cho vua chúa. Tuy nhiên, với thời buổi hiện nay thì tổ yến được sử dụng rộng rãi hơn và rất nhiều người được biết đến giá trị dinh dưỡng của nguồn thực phẩm này. Cùng tìm hiểu tổ yến là gì, thành phần và các loại tổ yến hiện có.

Tổ yến là gì?

Tổ yến hay còn được gọi với cái tên khác là yến sào, chính là nước dãi mà chim yến nhả ra để làm tổ. Những người thợ đi lấy yến sào thường tìm thấy tổ trên các vùng vách đá hay hang động, tại nơi có sự xuất hiện của chim yến.

Theo rất nhiều nghiên cứu, trong tổ yến có hàm lượng giá trị dinh dưỡng cao, giàu protein. Tổ yến thô là dạng tổ yến được lấy trực tiếp từ trên vách núi hay hang đá xuống và chưa qua bất kỳ công đoạn xử lý nào, vẫn còn chân tổ, lông và đôi khi có cả bụi bẩn.

Khác với yến thô, yến sào được những người dân làm yến sau khi thu hoạch về sẽ đem sơ chế sạch sẽ, làm lông và loại bỏ chân tổ. Việc yến sào được làm sạch trước khi đến tay người dùng vừa giúp tiết kiệm thời gian lại đảm bảo quy trình làm sạch đạt tiêu chuẩn. Yến sào thiên nhiên được đảm bảo hoàn toàn về giá trị dinh dưỡng, khác hẳn với các loại tổ yến được nuôi trong nhà.

Yến sào xuất hiện và được sử dụng nhiều ở các nước như Nhật Bản, Việt Nam, Trung Quốc, Indonesia, Malaysia, Triều Tiên,… Món ăn từ yến sào được coi là Bát Trân – một trong những món ăn đắt đỏ và xuất hiện tại Trung Hoa cách đây tới hơn 400 năm.

Do tính chất nguy hiểm trong quá trình khai thác tổ yến vì phải ra các đảo có chim yến sinh sống để lấy tổ và do yến sào khan hiếm mà đây là món ăn đắt đỏ.

Thành phần dinh dưỡng có trong tổ yến

Sở dĩ yến sào từ xa xưa đã được xếp vào hàng Bát Trân là những món ăn cao lương mỹ vị là vì việc khai thác khó, số lượng khan hiếm và còn vì giá trị dinh dưỡng cao. Thành phần dinh dưỡng có trong yến sào cực kỳ hiệu quả đối với việc bồi bổ sức khỏe và tăng cường sức đề kháng cho con người.

Theo các số liệu đã nghiên cứu về yến sào, trong tổ yến có nhiều thành phần với hàm lượng dinh dưỡng cao như các nguyên tố hiếm, 18 loại acid amin quan trọng,… Cụ thể như sau:

• Chứa Acid Silic và Tyrosine chiếm tới 8,6%. Đây là 2 thành phần quan trọng có trong tổ yến giúp kích thích quá trình sản xuất hồng cầu và hồi phục sức khỏe nhanh chóng.
• Thành phần protein chiếm 50 – 60% thành phần trong tổ yến và chính là nguồn năng lượng giúp cơ thể phát triển, duy trì hoạt động.
• Yến sào có tới 18 loại acid amin cực kỳ thiết yếu cho cơ thể như: Aspartic acid 4,69%, Serine, Phenylalanine, Valine, Arginine, Leucine,…
• Yến sào còn chứa các khoáng chất cực kỳ tốt cho sức khỏe như Cu, Zn, Br, Mn,…với hàm lượng lớn. Ngoài ra, yến sào còn chứa 1 số nguyên tố hiếm với hàm lượng nhỏ như Se, Cr,… Các nguyên tố và khoáng chất này giúp duy trì hệ thần kinh hoạt động hiệu quả, kích thích tiêu hóa, chống oxy hóa, rèn trí nhớ,…
• Prolin chiếm 5,27% là các chất giúp hồi phục mô, cơ, da và tế bào. Chống xơ vỡ động mạch duy trì huyết áp ổn định.
• Glucosamine có trong yến sào còn giúp hỗ trợ điều trị bệnh xương khớp. Cải thiện tình trạng xương khớp bị thoái hóa do tuổi già.

Tổ yến được chia thành những loại nào?

Rất nhiều người lầm tưởng rằng chỉ có một loại tổ yến duy nhất được thu hoạch ngoài đảo hoang, khu vực có nhiều chim yến sinh sống. Tuy nhiên, yến sào được bán trên thị trường hiện nay được phân ra làm rất nhiều loại. Cụ thể như:

Phân loại theo nguồn gốc

Khi phân loại theo nguồn gốc của tổ yến trên thị trường hiện nay thường có 2 loại và cũng tùy vào nguồn gốc mà có giá thành, giá trị dinh dưỡng khác nhau. 2 loại với nguồn gốc khác nhau là yến đảo và yến nuôi.

Yến đảo hoang là loại yến người dân phải ra các đảo hoang có chim yến sinh sống để khai thác. Loại này thường khan hiếm về số lượng do tỷ lệ khai thác ngày càng nhiều. Tổ yến thường có hình dáng như chiếc chén, thân tổ dày, chân cứng.

Loại yến đảo dưới sự tác động của điều kiện tự nhiên nên tổ yến loại này cũng có giá trị hơn rất nhiều, có 2 loại yến đảo hoang chính là yến hàng và yến tổ đen, nhưng yến hàng là được sử dụng phổ biến hơn cả.

Yến nuôi trong nhà thường là nuôi loài yến Esculanta. Trên thực tế, người dân chỉ xây dựng lên các nhà nuôi yến để dụ yến vào làm tổ trong đó và khai thác tổ của chim yến chứ không bắt hay cho chúng ăn.

Yến sào nuôi màu trắng ngà, tổ to và dày hơn so với yến đảo. Tuy nhiên, chất lượng tổ phụ thuộc vào nguồn thức ăn khu vực chim yến sinh sống. Thu hoạch yến sào nuôi mỗi năm 1 – 4 lần.

Phân loại theo màu sắc

Ngoài việc phân loại theo nguồn gốc khai thác yến thì yến sào còn được phân loại theo màu sắc của tổ yến. Hiện nay, có các loại yến phân loại dựa trên màu sắc như huyết yến, hồng yến, bạch yến.

• Huyết yến: thuộc vào hàng cực phẩm với giá trị cao nhất trong các loại yến sào hiện nay. Huyết yến có màu đỏ tươi, cực kỳ hiếm, thu hoạch ít với tỷ lệ rất nhỏ.
• Hồng yến: Loại yến này có màu cam và cũng có giá trị dinh dưỡng, giá trị tiêu thụ không kém cạnh gì huyết yến. Theo thống kê số liệu thì mỗi năm huyết yến và hồng yến chỉ chiếm 10% sản lượng yến sào thu hoạch được trên thế giới. Màu hồng của yến sào càng đậm thì hồng yến càng có giá trị.
• Bạch yến: Đây là loại yến phổ biến mà chúng ta thường gặp trên thị trường hiện nay. Tần suất thu hoạch bạch yến nhiều hơn so với 2 loại yến sào trên và tỷ lệ thu hoạch cũng được nhiều hơn. Do vậy, bạch yến có giá trị kinh tế thấp hơn.

Tác dụng của tổ yến

Tổ yến không chỉ đắt đỏ bởi quá trình khai thác khó khăn và số lượng khan hiếm mà còn có giá trị dinh dưỡng cao. Tác dụng của tổ yến từ xưa đến nay đã được công nhận và cực kỳ hiệu quả đối với nhiều đối tượng người dùng, không gây tác dụng phụ.

Tác dụng của yến sào đối với trẻ nhỏ

Mặc dù tổ yến có giá trị dinh dưỡng cao nhưng đối với trẻ nhỏ từ 0 – 12 tháng thì không nên sử dụng do lúc này, hệ tiêu hóa của bé còn non nớt, chưa hấp thụ được. Bé từ 12 tháng trở lên, có thể sử dụng điều chỉnh lượng yến phù hợp với độ tuổi để bé hấp thu tốt nhất chất dinh dưỡng trong yến sào.

• Từ 1 – 3 tuổi, cho bé sử dụng yến sào kết hợp với sữa và nên ăn với hàm lượng ít, từ từ để bé dần làm quen và dễ hấp thu. Yến sào giúp trẻ ăn ngon miệng hơn, kích thích vị giác và tăng cường hệ miễn dịch cho trẻ ít ốm vặt.
• Giai đoạn trẻ từ độ tuổi 3 – 10 tuổi là giai đoạn thích hợp để sử dụng tổ yến trong bồi bổ sức khỏe, tăng cường đề kháng. Bé ăn tổ yến thường xuyên trong giai đoạn phát triển này sẽ giúp bé hấp thu các chất dinh dưỡng tốt hơn, phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn não bộ.

Yến sào giúp bồi bổ sức khỏe cho người già, người bệnh

Đối với người già và người bệnh, người mới ốm khỏi thì tổ yến được coi như một “thần dược” giúp phục hồi sức khỏe nhanh chóng. Yến sào giúp kích thích vị giác ăn ngon miệng hơn, hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động tốt, hấp thu dinh dưỡng hiệu quả. Ngoài ra, sử dụng yến sào còn giúp tan đờm, giảm ho, hỗ trợ điều trị các chứng viêm phế quản, tăng cường miễn dịch, giảm bệnh về đường hô hấp,…

Tác dụng của yến sào đối với phụ nữ

Tổ yến đối với phụ nữ cực kỳ hiệu quả và phát huy nhiều công dụng. Yến sào có tác dụng trong làm đẹp, dưỡng thai, bồi bổ sức khỏe cho phụ nữ sau sinh.

Tác dụng trong làm đẹp

Nhờ thành phần protein và glucose có trong yến sào giúp chị em cải thiện sắc đẹp và sức khỏe, đặc biệt tốt với các chị em ở độ tuổi trung niên. Yến sào còn giúp phụ nữ đẩy nhanh quá trình tái tạo collagen, giảm căng thẳng, lo âu, giữ gìn nét tươi trẻ.

Tác dụng với phụ nữ đang mang thai

Thành phần dinh dưỡng có trong yến sào không chỉ là nguồn dưỡng chất thiết yếu cho thai nhi từ trong bụng mẹ mà còn giúp mẹ khỏe hơn. Mẹ mang thai sử dụng yến sào trong suốt thai kỳ giảm ốm nghén, tăng đề kháng, thanh nhiệt, giải tỏa nóng nực trong người. Ngoài ra, yến sào còn cung cấp dinh dưỡng cho thai nhi phát triển cả về não bộ.

Tác dụng đối với phụ nữ sau sinh

Phụ nữ sau sinh ngoài việc bị mất máu nhiều còn khiến cơ thể suy nhược nên việc bồi bổ yến sào giai đoạn sau sinh giúp sản phụ chóng bình phục. Mẹ sau sinh ăn tổ yến còn giúp hấp thụ chất dinh dưỡng qua sữa và vận chuyển cho bé phát triển khỏe mạnh hơn trong những năm tháng đầu đời.

Yến sào giúp đẩy mạnh quá trình sản sinh hồng cầu, bù lại lượng thiếu hụt trong giai đoạn sinh đẻ, tái tạo collagen cho vết thương, vết rạn da chóng lành. Nhờ lượng đường tự nhiên có trong yến sào, mẹ sau sinh cũng nhanh chóng lấy lại vóc dáng cân đối. Tổ yến còn giúp mẹ sau sinh hạn chế căng thẳng, giảm mệt mỏi chống trầm cảm trong quá trình chăm sóc con nhỏ.

Cách dùng tổ yến hiệu quả nhất

Yến sào có nhiều tác dụng đối với nhiều đối tượng khác nhau nhưng cũng có những cách dùng riêng biệt. Tùy vào độ tuổi và thể trạng của từng người mà sử dụng với liều dùng khác nhau.

• Với trẻ nhỏ từ 3 tuổi nên sử dụng yến sào chia làm 3 lần/ngày, mỗi lần chỉ sử dụng ½ tổ/lần. Sử dụng 100gr yến trong khoảng 3 – 4 tháng.
• Người trưởng thành có thể sử dụng 1 tuần 2 – 3 lần và mỗi lần dùng 1 tổ yến. 100gr yến sào sử dụng cho người trưởng thành trong khoảng 2 – 3 tháng.
• Người già có nhu cầu bổ sung năng lượng mỗi lần ít hơn và khả năng dung nạp dinh dưỡng cũng thấp hơn người trưởng thành. Do vậy, chỉ sử dụng ½ tổ yến cho 1 lần và nên dùng 2 lần/ tuần.

Yến sào sử dụng trong vài lần sẽ cảm nhận rõ sự thay đổi về sức khỏe và thể trạng. Nên sử dụng vào những thời điểm trong ngày như vào buổi sáng, giữa 2 bữa ăn chính hoặc buổi tối trước khi đi ngủ để khả năng hấp thu tốt.

Yến sào mua về nên ngâm trong nước lọc sạch để yến mềm ra. Nếu là yến thô thì ngâm mềm giúp loại bỏ lông và chất bẩn dễ hơn.

Đối với yến tổ đã được làm sạch thì sau khi ngâm có thể dùng để nấu chè, chưng đường phèn, hay làm súp tổ yến, nước yến,… Tuyệt đối không nên sử dụng nước nóng ngâm yến tổ hay tẩy rửa bằng bất kỳ loại nào như rượu, dầu ăn,…

Bạn có thể tham khảo nhiều cách nấu tổ yến đề phù hợp khẩu vị. Trong quá trình sử dụng tổ yến không nên cho quá nhiều đường sẽ khiến cho tổ yến mất đi giá trị dinh dưỡng vốn có.

Đun nấu ở nhiệt độ quá cao hoặc quá lâu sẽ khiến tổ yến bị tan ra và bay hơi một số thành phần dinh dưỡng quan trọng. Do vậy, khi chưng tổ yến để ăn nên đặc biệt lưu ý để tránh sử dụng sai cách sẽ làm mất tác dụng của yến sào.

Khi sử dụng tổ yến cần lưu ý những gì?

Mặc dù tổ yến có hàm lượng dinh dưỡng cao và là thực phẩm có lợi cho sức khỏe người dùng, phù hợp với nhiều đối tượng nhưng không phải ai cũng dùng được. Một số lưu ý khi sử dụng tổ yến mà mọi người cần biết như:

• Không nên dùng cho những người có thể trạng cơ thể quá gầy, khả năng hấp thụ kém, tỳ vị hoạt động kém hiệu quả,…
• Trẻ em dưới 1 tuổi không nên sử dụng do chưa hấp thu được hết giá trị dinh dưỡng có trong yến sào.
• Những người đang bị cảm mạo, ho, sốt và có nhiều đờm loãng.
• Những người có dấu hiệu bị viêm da, viêm tiết niệu, viêm phế quản không nên dùng yến sào.
• Người thường xuyên gặp phải các vấn đề về tiêu hóa như bị lạnh bụng, đau bụng,…
• Những người bị tiểu lỏng, đi tiểu trong vắt, suy dương không được dùng yến sào.
• Nên tìm hiểu kỹ về yến sào trước khi mua để tránh mua phải hàng giả, yến sào không rõ nguồn gốc còn có thể gây hại cho sức khỏe.
• Tổ yến được tạo thành từ nước dãi của chim yến nên có vị tanh. Để giảm bớt vị tanh, bạn có thể cho thêm một vài lát gừng và khi đun một lúc thì nên vớt gừng ra để tránh làm ảnh hưởng đến dinh dưỡng của tổ yến.

Mua tổ yến ở đâu đảm bảo? Giá như thế nào?

Nếu như trước đây mọi người tìm mua tổ yến rất khó khăn thì bây giờ tổ yến được bày bán nhiều trên thị trường với đa dạng các loại sản phẩm khác nhau. Các loại có trên thị trường từ yến tổ thô còn chưa làm sạch, tổ yến làm sạch, nước yến, súp yến chưng sẵn,…

Yến huyết là loại đắt nhất trên thế giới và có giá bán tại thị trường Việt Nam dao động khoảng vài chục triệu đồng cho một lạng yến tổ. Hồng yến có mức giá khoảng 5 triệu/lạng, bạch yến rẻ hơn dao động từ 3 – 5 triệu/lạng.

Với sản lượng tổ yến nuôi trong nhà ngày càng nhiều và xuất hiện ở nhiều nơi nên bạn có thể tìm mua tại nhiều khu vực. Một số vùng như Nha Trang – Khánh Hòa, đảo Phú Quốc, các tỉnh Tiền Giang, Cần Giờ,… cũng có bán yến tổ.

Người mua cần phân biệt kỹ yến thật và yến giả để tránh mua phải yến tổ giả, pha trộn và kém chất lượng, hàm lượng dinh dưỡng không cao. Nên tìm mua tại những cơ sở uy tín, phân phối yến sào trên toàn quốc và có sự cam kết đảm bảo về chất lượng để tránh “tiền mất tật mang”.

Tổ yến là thực phẩm giàu giá trị dinh dưỡng và đang được sử dụng phổ biến hiện nay. Yến sào tự nhiên không sử dụng hóa chất và là nguồn dinh dưỡng mà mẹ thiên nhiên ban tặng, mang lại nhiều công dụng đối với sức khỏe và sắc đẹp cho con người.