Tía tô là loại thảo dược quen thuộc thường được dùng phổ biến trong những bữa ăn hàng ngày của người Việt còn đem đến những công dụng tuyệt vời gì cho sức khỏe?
Thông tin chung về cây tía tô
Nếu là người Việt chắc bạn sẽ không còn xa lạ với cái tên là tía tô – loại cây hay được sử dụng để tăng thêm hương vị trong các món ăn của người Việt. Nhưng hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu chúng trên một phương diện khác, đó là dược liệu. Cụ thể như công dụng, thành phần, tác dụng như thế nào sẽ được tìm hiểu qua bài viết sau:
Mô tả về cây tía tô
Tía tô còn được gọi là cây tô diệp, tử dô hay tô ngạnh. Đây là dược liệu có tên khoa học là Perilla frutescens, thuộc họ Hoa môi Labiatae. Tía tô thuộc loại cây thân thảo, chiều cao trung bình từ 0.5 – 1m. Lá tía tô thường có màu xanh tím ở cả 2 mặt của lá và có mép hình răng cưa, mọc đối nhau. Ngoài ra, trên mặt lá và thân của cây còn được phủ một lớp lông nhám nhỏ.
Hoa của dược liệu này có màu tím hoặc trắng, mọc theo cụm xim ở vị trí đầu cành. Quả tía tô là quả bế, hình cầu. Đặc điểm thực vật của tía tô nhìn chung rất dễ nhận biết.
Tía tô mọc hoang phổ biến ở nhiều nước châu Á, trong đó có Việt Nam. Công dụng chủ yếu của cây là làm rau sống và gia vị. Đây là loại cây ưa sáng và ẩm, phát triển tốt ở mọi điều kiện nhưng tốt nhất là trên nền đất thịt và đất phù sa.
Bộ phận dùng làm dược liệu
Tất cả các bộ phận của cây, trừ rễ đều có thể sử dụng để làm thuốc. Cụ thể bao gồm: lá cây, cành cây, quả và hạt của tía tô.
Thành phần hóa học cây tía tô
Tinh dầu là thành phần tạo nên công dụng chính của tía tô. Cũng chính vì vậy mà dược liệu này sở hữu mùi thơm đặc trưng. Hàm lượng tinh dầu trong tía tô khoảng 0.3-0.5%, bên cạnh đó là Citral với hàm lượng 20%.
Tinh dầu tía tô chứa các hoạt chất như perillaldehyde, elsholtzia ceton, hydrocumin, α-pinene (linalool perillaldehyde). Trong đó, perillaldehyde chiếm phần lớn với tỷ lệ 55%.
Công dụng của cây tía tô
Với vị cay, tính ấm, dược liệu này ứng dụng phổ biến trong y học cổ truyền để chữa nhiều loại bệnh khác nhau. Những công dụng mà lá tía tô mang lại là không thể bàn cãi, hơn nữa do là nguyên liệu từ thiên nhiên nên sản phẩm rất an toàn đối với sức khỏe người sử dụng.
Chữa nhức đầu, cảm mạo
Kết hợp tía tô với những vị thuốc khác như cát cánh, tiền hồ, chỉ xác (mỗi vị thuốc 2g). Sau đó đem đi sắc với 600ml nước, nấu đến khi nước cạn còn khoảng 200ml. Để nguội bớt và uống khi còn ấm sẽ giúp chữa triệu chứng nhức đầu, cảm mạo, hiệu quả. Nước thuốc chỉ dùng trong ngày và không nên để sáng hôm sau.
Chữa ngộ độc hải sản
Nguyên liệu cần là 10g tía tô cùng 2 vị thuốc là cam thảo (4g) và sinh khương (8g). Đem nguyên liệu đã chuẩn bị cho hết vào nồi sắc và đun với 600ml nước. Khi còn 200ml nước thì dừng, uống thuốc lúc còn ấm và uống trong ngày để trị chứng ngộ độc hải sản.
Giảm triệu chứng sưng vú
Sưng vú khiến chị em phụ nữ khó chịu và bất tiện trong hoạt động. Lúc này, chỉ cần lấy khoảng 10g lá tía tô đem đun với nước. Kết hợp uống nước này và dùng phần bã thừa đắp vào vú sẽ giảm sưng tấy hiệu quả.
Hỗ trợ trị bệnh Gout
Gout là bệnh gây nên do lượng acid uric tăng cao quá mức trong cơ thể. Trong khi đó, lá tía tô chứa thành phần có khả năng ức chế sản sinh acid uric, nhờ vậy làm giảm triệu chứng Gout đáng kể.
Người bị bệnh này có thể ăn sống lá tía tô hoặc sắc lấy nước uống. Sử dụng dược liệu này mỗi ngày với liều lượng vừa đủ sẽ giúp bệnh Gout thuyên giảm nhanh chóng.
Chữa bệnh phong hàn
Nhờ vị cay, tính ấm mà tía tô là một bài thuốc chữa phong hàn đã được áp dụng từ thời xưa. Cách hiệu quả nhất để phát huy công dụng lá tía tô trong trường hợp này là nấu cháo trắng rồi cho dược liệu này vào ăn cùng. Cháo nóng kèm lá tía tô sẽ giúp cơ thể phát hãn, khỏi bệnh nhanh chóng.
Cách tiếp theo là sắc lá để uống. Bạn chỉ cần lấy khoảng 15-20g lá tía tô rồi đun với nước. Uống khi nước còn ấm sau đó trùm chăn lại để kích thích ra mồ hôi, nhanh chóng khỏi bệnh.
Nếu không thích ăn dược liệu này, bạn có thể dùng cành, lá của cây nấu lên thành nước. Sau đó ngâm chân vào dung dịch này để trị triệu chứng cảm mạo.
Chữa các bệnh dạ dày
Cho nguyên liệu là 15-20g lá tía tô vào đun với nước trong vòng 30 phút. Uống nước sắc khi còn ấm, sử dụng trong ngày. Các thành phần trong dược liệu này sẽ giảm đáng kể lượng acid trong dạ dày, giảm đau đồng thời làm liền các vết loét hiệu quả. Ngoài ra, thì đây cũng là một giải pháp hữu hiệu nếu bạn đang bị trào ngược dạ dày thực quản.
Trị mề đay, mẩn ngứa
Đầu tiên, bạn lấy một ít lá tía tô giã lấy nước cốt. Sau đó, sử dụng nước cốt này để uống và lấy bã lá cây đắp lên vị trí bị mẩn ngứa, mề đay. Lưu ý, để cho bã khô lại rồi hãy rửa lại bằng nước ấm để đạt hiệu quả cao nhất nhé!
Trị bệnh hen suyễn
Hen suyễn là loại bệnh mãn tính, rất khó chữa trị hoàn toàn. Ngoài thuốc tây, tía tô là một loại dược liệu giúp hỗ trợ trị căn bệnh này hiệu quả, chi phí lại rẻ hơn rất nhiều.
Đối với trẻ em, bạn lấy 20g hạt tía tô, tán bột và hoà tan với nước để cho trẻ uống. Đối với người lớn, bạn cũng làm tương tự nhưng hòa với cháo nóng để ăn để đạt hiệu quả cao hơn.
Chống viêm và dị ứng
Các hoạt chất như Acid Rosmarinic, Luteolin…trong lá tía tô có khả năng chống dị ứng và viêm rất tốt. Nếu đang bị hành hạ bởi những cơn dị ứng, bạn có thể dùng tía tô ăn sống hay sắc nước uống để khắc phục tình trạng này.
Giảm ho, tiêu đờm
Với công dụng này, bạn dùng từ 6-12g tía tô kết hợp với 8-12g la bạc, 6-8g bạc giới. Cho tất cả vào nồi, đun sôi và lấy nước uống trong ngày.
Chữa bí tiểu
Rất đơn giản, người bệnh chỉ cần giã nát hoặc đun sôi lá tía tô tươi để uống. Nếu có thời gian, bạn có thể đem dược liệu này đi sao với muối sau đó đắp hỗn hợp này vào vùng bàng quang (bụng dưới). Thực hiện vài lần sẽ giúp bạn thông tiểu tiện một cách hiệu quả.
Cầm nôn kiện vị
Nếu đang gặp các triệu chứng như buồn nôn, đầy bụng, tía tô có thể giúp bạn khắc phục với bài thuốc cổ truyền sau:
- Chuẩn bị 15-20g lá tía tô, đun với nước.
- Để nguội bớt và uống khi còn ấm.
- Nước sắc chỉ sử dụng trong ngày.
Chữa tiêu chảy, ho ra máu
Bài thuốc này cần cao tía tô và bột đậu đỏ đã tán mịn. Trộn 2 nguyên liệu này lại với nhau và viên thành từng viên nhỏ, mỗi ngày uống 1 viên.
Nếu không có sẵn cao tía tô, bạn có thể tự bào chế. Cách làm rất đơn giản, bạn chỉ cần lấy 1 ít dược liệu này, nấu cho đến khi nước cô đặc lại thành cao là được.
Làm đẹp da
Xông mặt bằng hỗn hợp lá tía tô, sả và gừng đun sôi sẽ giúp bạn có làn da mịn màng, trắng sáng. Tần suất thực hiện phương pháp làm đẹp này là từ 1-2 tuần. Tuy nhiên, bạn cần kiên trì thực hiện đều đặn để có được kết quả tốt nhất nhé!
Tốt cho phụ nữ có thai
Một trong những cơn ác mộng của phụ nữ mang thai là bị ốm nghén và đau lưng trong suốt quá trình. Lá tía tô sẽ là giải pháp hữu hiệu trong lúc này.
Chỉ cần đun một lượng nhỏ lá tía tô với nước cho các bà bầu uống, triệu chứng ốm nghén, đau lưng sẽ giảm thiểu đáng kể. Lưu ý, cần uống bài thuốc này lúc còn nóng và tần suất là mỗi ngày một lần.
Cách sử dụng lá tía tô
Dược liệu này sử dụng rất dễ dàng và tùy vào từng công dụng mà các bài thuốc tía tô sẽ có cách chế biến khác nhau. Việc đầu tiên bạn cần làm là chế biến bộ phận dùng của tía tô:
- Đối với lá: có thể dùng tươi, khi đã rửa sạch hoặc đem đi phơi/sấy khô. Sau đó thái vụn và bảo quản để dùng dần.
- Đối với cành và thân: phơi khô để dùng dần.
Sau khi đã chế biến, bạn thực hiện theo cách sử dụng đã được hướng dẫn lồng ghép trong phần công dụng của lá tía tô ở trên. Loại dược liệu này nhìn chung là an toàn và lành tính. Tuy nhiên, bạn vẫn phải lưu ý một số điều sau:
- Tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng để có cách dùng, liều lượng an toàn, cho hiệu quả tối ưu.
- Không tự ý kết hợp lá tía tô với các loại thuốc khác, có thể gây ra tương kỵ, nguy hiểm với sức khỏe.
- Người bị ra mồ hôi trộm không nên dùng dược liệu này.
Mua dược liệu này ở đâu, giá bao nhiêu
Cây tía tô mọc hoang ở nhiều nơi tại Việt Nam, bạn có thể dễ dàng tìm kiếm, thu hái dược liệu này. Nếu không tìm được nơi phân bố loài cây này, bạn có thể tìm mua dược liệu khô ở những hiệu thuốc đông dược, phòng khám đông y hoặc lá tươi ở nhiều cửa hàng rau củ.
Bởi sự phổ biến và dễ kiếm của tía tô, giá dược liệu này rất rẻ. Trên thị trường hiện nay đang dao động khoảng 50.000 VNĐ/1kg. Nếu là dược liệu tươi, chỉ vài nghìn là bạn đã có được một bó.
Bài viết trên Đông Y Chân Nguyên đã cung cấp cho bạn thông tin chi tiết về cây tía tô. Hy vọng bạn sẽ nắm rõ và sử dụng loại dược liệu này một cách hiệu quả nhất.
Bài viết liên quan:
Cây sả: Công dụng, liều dùng, nhưng lưu ý khi sử dụng
Công dụng của cây rau má, những bài thuốc chữa bệnh từ cây rau má
