Rau kinh giới là dược liệu quen thuộc được dùng nhiều trong đời sống hằng ngày và cả trong y học cổ truyền. Vậy những công dụng, thành phần của chúng ra sao sẽ được Phòng Khám Chân Nguyên giải đáp qua bài viết sau đây.
Thông tin chung về rau kinh giới
Kinh giới có rất nhiều tên khác nhau như: Khương giới, Tái sinh đơn, Thử minh, Giả tô, Hồ kinh giới, Như thánh tán,… Tên khoa học là Elsholtzia Cristata và thuộc họ Hoa môi Lamiaceae. Những thông tin chung sau đây sẽ giúp bạn hiểu hơn về đặc điểm thực vật, thành phần, công dụng,… của loài cây này.
Đặc điểm của cây kinh giới
Rau kinh giới là loại cây thân cỏ, chiều cao trung bình từ 0.6-0.8m, có mùi thơm đặc trưng. Cây sở hữu thân vuông được bao bọc bởi một lớp lông mềm mỏng, phần gốc màu hơi tía.
Lá của rau kinh giới xẻ sâu, từ 3-5 thùy, mọc đối nhau. Hoa có màu tím nhạt, mọc riêng lẻ và có chiều dài từ 3-8cm. Quả của dược liệu hình trái xoan, màu nâu, mặt bóng và dài chỉ khoảng 1mm.
Đặc điểm phân bố của rau kinh giới
Vùng đồi núi, nơi có nhiều nắng, trong rừng hoặc bờ sông là những nơi phân bố ưa thích của rau kinh giới. Theo nhiều ghi nhận, dược liệu này có nhiều ở các nước như: Lào, Ấn Độ, Campuchia, Mông Cổ, Trung Quốc. Một vài nước Châu Âu, Châu Mỹ cũng đã du nhập cây kinh giới. Riêng tại Việt Nam, loài cây này phân bố rộng rãi và rất dễ trồng.
Bộ phận dùng làm thuốc của rau kinh giới
Tất cả những bộ phận của kinh giới đều có thể sử dụng làm thuốc. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm thì những cây nhiều hoa, thân nhỏ sẽ có hoạt tính tốt hơn.
Thu hái, chế biến rau kinh giới
Vào thời kỳ sinh trưởng người ta sẽ thu hái kinh giới, lúc này hoa còn màu xanh, cho lượng hoạt chất dồi dào nhất. Khi lấy hoa làm dược liệu thì được gọi là kinh giới tuệ, còn khi lấy các bộ phận còn lại thì gọi là kinh giới. Dược liệu này có thể dùng tươi nhưng người ta thường đem đi sấy khô hoặc phơi khô để bảo quản và dùng dần.
Sau khi thu hoạch, kinh giới có 2 cách chế biến phổ biến như sau:
- Dược liệu sau khi thu hoạch đem đi rửa sạch, để ráo và cắt thành từng đoạn. Sau đó đem đi sấy hoặc phơi khô, bảo quản để dùng dần.
- Dược liệu sau khi thu hoạch đem đi rửa sạch, để ráo và cắt thành từng đoạn. Sau đó đem khi sao thành màu nâu đen rồi phơi lại cho khô, bảo quản dùng dần.
Bảo quản rau kinh giới
Giống như các dược liệu khác, rau kinh giới sau khi phơi khô cần được bảo quản đúng cách để giữ được công dụng. Bạn nên để dược liệu trong hộp kín ở nơi thoáng mát, tránh ẩm ướt.
Thành phần hóa học của rau kinh giới
Rau kinh giới chủ yếu chứa tinh dầu với hàm lượng là 1,8%. Cụ thể là những hoạt chất như: Menthol, D-Menthol, D–Limonene,…
Tính vị và quy kinh
Tính vị của cây là vị cay, tính ấm, không độc. Quy kinh vào kinh can (gan) và kinh phế (phổi).
Tác dụng của rau kinh giới
Theo nhiều nghiên cứu thì những tác dụng dược chủ yếu của kinh giới bao gồm:
- Theo Bản Kinh: tác dụng phá kết tụ khí, trừ thấp, hạ ứ huyết.
- Theo Lâm Sàng: tác dụng tán hàn, thấu chẩn, giải biểu và chỉ huyết.
- Theo Đông Dược học: có khả năng tán nhiệt, khứ hàn, chỉ huyết, giải biểu.
Cách dùng và liều lượng
Tuy có một số trường hợp dùng lúc còn tươi nhưng rau kinh giới chủ yếu được làm thuốc khi đã phơi khô. Nếu làm thuốc chỉ huyết thì dược liệu này cần được sao đen trước để tăng tác dụng.
Về liều lượng, tùy trường hợp khác nhau mà hàm lượng dược liệu dùng sẽ khác nhau. Bạn có thể tham khảo những bài thuốc ở dưới để có được liều lượng cụ thể.
Rau kinh giới vẫn sở hữu độc tính riêng, vì vậy bạn cần cẩn trọng khi sử dụng trong một số hoàn cảnh như:
- Không được dùng chung với các thực phẩm như cua, cá, thịt lừa, cá lóc,…
- Nếu có biểu hiện ngoại cảm phong hàn, không được uống dược liệu này.
Bài thuốc rau kinh giới
Công dụng phổ biến nhất trong cuộc sống của kinh giới chính là làm rau thơm. Ngoài ứng dụng trên, rau kinh giới còn đem đến nhiều bài thuốc cổ truyền vô cùng hiệu quả trong việc điều trị một số bệnh.
Bài thuốc chữa chứng đau đầu, đau mình và không ra mồ hôi
Đầu tiên, nguyên liệu cần chuẩn bị là 20g rau kinh giới khô, cho vào nồi sắc để lấy nước uống. Sử dụng nước thuốc khi còn ấm và chia làm 3 lần, uống trong ngày.
Bài thuốc hạ sốt, điều hòa nhiệt độ
Nguyên liệu là 20g cành lá kinh giới và 24g sắn dây. Cho tất cả nguyên liệu vào nồi sắc, sau đó để nguội và uống khi còn ấm để hạ nhiệt cho cơ thể.
Điều trị mụn nhọt
Nguyên liệu trong bài thuốc này bao gồm: 12g kinh giới, 10g mã đề, 10g bồ công anh, 10g ké đầu ngựa, 10g thổ phục kinh, 10g kim ngân, 10g cam thảo,… Cho tất cả dược liệu đã chuẩn bị vào nồi sắc, nấu với 400ml cho đến khi cạn còn 100ml thì tắt bếp. Chia thuốc thành 2 phần, uống trong ngày.
Bài thuốc trị rôm sảy cho trẻ em
Đây là bài thuốc thường được các mẹ áp dụng để giải quyết vấn đề rôm sảy, ngứa ngáy ở trẻ. Dược liệu được dùng lúc này là rau kinh giới tươi, sau đó đem đi nấu và tắm cho bé.
Bài thuốc điều trị dị ứng
Cho dược liệu khô lên bếp, sao cho đến khi nóng già. Bỏ kinh giới đã sao vào một chiếc khăn mỏng, gói lại và chà xát lên chỗ bị dị ứng, ngứa. Thực hiện phương pháp này nhiều lần để thấy được hiệu quả.
Bài thuốc điều trị cảm hàn
Nguyên liệu cần có: 3g kinh giới, 3g hoắc hung, 3g tía tô, 3g gừng, 3g mã đề, 3g ngải cứu. Cho tất cả dược liệu trên vào nồi, sắc nước để uống trong ngày.
Bài thuốc điều trị ho
Cách để bào chế bài thuốc trị ho như sau:
- Chuẩn bị nguyên liệu gồm: 12g kinh giới, 12g tang diệp, 12g địa cốt bì, 12g tang bạch bì, 8g bán hạ chế, 8g tử tô, 4g trần bì.
- Cho tất cả dược liệu vào nồi, rồi sắc thuốc. Lượng thuốc này uống khi còn ấm và uống hết vào một lần trong ngày.
Bài thuốc chỉ huyết
Lá kinh giới được thu hoạch, sau đó đem phơi khô rồi tán thành bột mịn để dùng dần. Mỗi lần lấy khoảng 8g bột rau kinh giới, sắc với nước rồi chia thành 2-3 phần bằng nhau để uống trong ngày.
Bài thuốc điều trị bệnh trĩ
Nguyên liệu cần là 12g hoa rau kinh giới, 12g ngũ bội tử, 12g hoàng bá,và 4g phèn phi. Cho tất cả dược liệu vào nấu với 400ml nước trong 15 phút. Đợi nước nguội bớt, dùng nước để ngâm hậu môn. Tần suất thực hiện là 1 lần/1 ngày cho đến khi lành bệnh.
Lưu ý khi sử dụng kinh giới
Có thể thấy, rau kinh giới có rất nhiều tác dụng tốt, tuy nhiên vẫn nên thận trọng khi sử dụng để tránh xảy ra tác dụng có hại. Đặc biệt tuyệt đối không được lạm dụng dược liệu này, bởi nếu quá liều có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.
Một số đối tượng không nên sử dụng rau kinh giới bao gồm:
- Người có chứng biểu hư, hay ra mồ hôi, tỳ yếu và hay đi đại tiện lỏng.
- Không dùng cho vết thương đã chảy mủ.
- Không dùng điều trị bệnh sởi cho trẻ em.
Tin rằng, với những thông tin trên, bạn đã hiểu được rõ hơn về công dụng trị bệnh của rau kinh giới. Hãy là người dùng thông minh trong việc sử dụng dược liệu này. Tốt nhất là nên tham khảo ý kiến của bác sĩ, người có chuyên môn khi có ý định dùng nhé!
Bài viết liên quan:
15 công dụng tuyệt vời của tía tô đối với sức khỏe
