Cây xương khỉ là một vị thuốc quý có nguồn gốc từ tự nhiên, từ lâu đã được ứng dụng phổ biến trong các bài thuốc cổ truyền. Loại cây này không chỉ có công dụng tốt cho gan, mật, xương khớp,.. mà còn được áp dụng trong các bài thuốc hỗ trợ điều trị ung thư. Để hiểu tường tận hơn về loại cây này, hãy cùng Phòng Khám Chân Nguyên tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
Đặc điểm của cây xương khỉ
Cây xương khỉ được coi là một loại thảo dược quý và được sử dụng nhiều trong các bài thuốc Đông y bởi những công dụng tuyệt vời của nó. Tuy nhiên, để nhận biết được loại thảo dược này giữa vô vàn các loại thảo dược khác có trong tự nhiên, chúng ta cần tìm hiểu kĩ hơn về các đặc điểm của nó.
Hình thái của cây xương khỉ
Cây xương khỉ có tên khoa học là Clinacanthus Nutans. Trong dân gian, loại cây này còn có nhiều tên khác, phụ thuộc theo vùng miền như: cây bìm bịp, cây mảnh cộng, cây bách giải,… Xương khỉ thường dễ bị nhầm lẫn với cây hoàn ngọc, tuy nhiên 2 loại cây này không phải là một. Nếu quan sát kĩ, có thể dễ dàng nhận ra những điểm khác nhau của loại cây này. Sau đây là những đặc điểm nổi bật của loại cây này.
Cây xương khỉ là một loại cây thân thảo, thường mọc theo bụi nhỏ. Các cây trưởng thành thường có chiều chiều cao trung bình đạt từ 100 đến 150cm, một số cây có chiều cao đột biến lên đến 300cm. Thân cây có màu xanh rêu, kích thước của thân chỉ bằng đầu đũa.
Lá xương khỉ cũng có màu xanh rêu nhưng có phần thẫm hơn, cuống ngắn. Hình dạng phiến lá thuôn dài và khá mềm, mặt dưới lá nổi nhiều gân.
Hoa xương khỉ có hai màu sắc là hồng và đỏ. Loài hoa này thường khá dễ nhận biết bởi có hình thái khá đặc biệt. Nó nở cao khoảng 3 – 6cm, khi già đi thì thường rũ xuống ngọn. Mỗi tràng hoa thường có 2 môi, rất dễ nhận biết được. bên trong hoa có chứa bao phấn màu vàng xanh.
Quả xương khỉ có hình chùy, dài khoảng 1,5 – 2cm nhưng có phần cuống ngắn. Mỗi quả xương khỉ đầu có 4 hạt.
Cây xương khỉ sau khi phơi khô để làm dược liệu thường có mùi thơm khá đặc trưng, tựa như mùi gạo nếp. Với hương thơm này, xương khỉ sau khi được phơi khô còn được ứng dụng trong ẩm thực, để ngâm gạo làm bánh, tạo mùi thơm tự nhiên.
Sự phân bố của cây xương khỉ
Cây xương khỉ thường mọc hoang ở nhiều nơi, đặc biệt cây mọc nhiều ở những nơi ẩm ướt, dưới tán cây. Theo các nghiên cứu khoa học, môi trường nhiệt đới ẩm gió mùa là môi trường lý tưởng cho loại cây này phát triển.
Chúng ta có thể dễ dàng nhìn thấy loại cây này tại một số nước Đông Á như Trung Quốc, Malaysia, Thái Lan,… Tại Việt nam, loài cây này thường được tìm thấy ở Nam Bộ.
Cách trồng, thu hoạch và bào chế cây xương khỉ
Gần như tất cả các bộ phận của cây để có thể ứng dụng làm dược liệu chữa bệnh. Trong đó, người ta thường sử dụng lá và ngọn của loại cây này hơn.
Xương khỉ là một loại thực vật dễ trồng, có sức sống khỏe. Để nuôi trồng loại cây này, mọi người chỉ cần chú ý che nắng và giữ ẩm cho cây trong thời kỳ cây non.
Bởi khả năng dễ phát triển và sống khỏe, mọi người có thể thu hái loại cây này quanh năm và bào chế làm thuốc. Xương khỉ có thể được sử dụng tươi hoặc khô tùy vào hình thức chữa bệnh của nó. Bào chế và sử dụng ở dạng khô vẫn là cách thức phổ biến hơn. Xương khí sau khi được thu hái xong, sẽ được rửa sạch, phơi khô bằng ánh nắng mặt trời.
Công dụng của cây xương khỉ đối với sức khỏe con người
Cây xương khỉ có tính ôn hòa, có vị thanh ngọt, khi phơi khô lại có mùi thơm nếp đặc trưng nên được ứng dụng hết sức phổ biến trong y học. Loại cây này không chỉ được ứng dụng trong Y học cổ truyền mà còn được Y học hiện đại nghiên cứu và sử dụng trong nhiều phương thuốc chữa bệnh.
Theo Y học cổ truyền
Theo Đông Y, loại thảo dược này có công dụng thanh nhiệt, giải độc gan, trị nóng gan, lợi mật. Đồng thời xương khỉ còn có thể đem lại tác dụng tốt trong điều trị huyết ứ, chỉ thống… Vì vậy, các vị thầy thuốc cổ truyền thường kết hợp loại dược liệu này với các dược liệu khác để hỗ trợ trị bệnh về gan và xương khớp. Ngoài ra, một số nơi còn dùng cây xương khỉ để chữa trị viêm xoang.
Theo Y học hiện đại
Không chỉ được sử dụng trong Đông Y, loại dược liệu này cũng đã được Tây Y tiến hành nghiên cứu và ứng dụng vào nhiều bài thuốc chữa bệnh. Thiên nhiên đã ban tặng cho loài cây này nhiều dưỡng chất quý giá tốt cho sức khỏe con người.
Các chất vitamin và Flavonoid có trong cây có tác dụng thẩm thấu nhanh vào thành mạch và cùng cố hệ miễn dịch, giúp con người chống lại nhiều yếu tố gây bệnh. Bên cạnh đó, xương khỉ còn chứa Tanin, giúp tăng liên kết với protein, có tác dụng chống oxy hóa, khử các gốc tự do gây ung thư. Glycosid có trong cây xương khỉ có khả năng tăng cường hoạt động của các enzyme thủy phân. Ngoài ra, các khoáng chất, canxi, và chất đạm, chất xơ, chất béo tồn tại trong cây chính là sự hỗ trợ toàn diện cho việc cung cấp dinh dưỡng và chăm sóc sức khỏe người bệnh.
Một số phương thuốc từ cây xương khỉ
Nhờ những thành phần, tác dụng kể trên, cây xương khỉ có khả năng điều trị rất nhiều bệnh. Sau đây là một số bài thuốc phổ biến có chứa thành phần là vị dược liệu này.
Bài thuốc ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị ung thư
Các hoạt chất có trong cây xương khỉ giúp ức chế và tiêu diệt các gốc tự do gây ung thư, giúp người dùng ngăn ngừa được các căn bệnh ung thư. Một số nghiên cứu gần đây còn chỉ ra rằng loại dược liệu này có thể hỗ trợ giảm tác dụng phụ cho người cần hóa trị, xạ trị ở gan và thận. Tùy vào từng đối tượng, người ta có thể ứng dụng xương khỉ vào chữa trị ung thư như sau:
Đối với người bệnh bị ung thư giai đoạn đầu, cần 10 lá xương khỉ đem ngâm và rửa sạch bằng nước muối loãng. Người bệnh cần nhai lá thuốc và ngậm trong miệng, nuốt dần. Mỗi ngày sử dụng liều thuốc này 5 lần, duy trì liên tục 3 tháng để thấy được hiệu quả.
Đối với người ung thư đã bước vào giai đoạn sau, cần kết hợp lá xương khỉ với một số loại thảo dược khác. 20g xương khỉ kết hợp với 10g cây xạ đen và một số thảo dược khác như: bán chi liên, bạch hoa xà thiệt thảo, lá trinh nữ hoàng cung, hoa đu đủ đực. Tất cả dược liệu cần sắc lên lấy nước uống dần trong ngày. Phương thuốc này chỉ áp dụng được cho những người bị ung thư gan, phổi, đại tràng, vòm họng, xương.
Cần lưu ý, những bài thuốc này chỉ có công dụng hỗ trợ điều trị, nên không thể thay thấy các phương pháp điều trị ung thư khác. Ngoài ra, khi sử dụng những bài thuốc Đông Y trên, cần kiên trì sử dụng trong thời gian dài.
Bài thuốc trị bệnh xương khớp
- Tại Trung Quốc, cây xương khỉ còn có một tên gọi khác là cây tiểu cốt tiếp, tức nghĩa là liền xương khớp. Điều đó đủ để hiểu được công dụng tuyệt vời của nó trong việc làm liền xương và các bệnh liên quan đến xương khớp. Với mỗi loại bệnh sẽ có các phương thuốc tương ứng.
- Chữa trật khớp: Dùng lá xương khỉ tươi đã rửa sạch và ráo nước để hơ trên lửa cho nóng. Đắp lá còn nóng vào vùng xương khớp bị trật và cố định lại trong 1 ngày. Lặp lại quy trình này mỗi ngày cho đến khi thấy hiệu quả.
- Trị sưng đau: Dùng 30g xương khỉ kết hợp cùng 20g gối hạc, dâu tằm, cây trâu cổ mỗi loại. Sắc tất cả lên với 1200ml nước cho đến khi cạn còn 300ml. Người dùng chắt lấy nước uống trong ngày, chia làm 3 lần sau bữa ăn. Sử dụng bài thuốc liên tục 15 ngày để thấy sự biến chuyển của bệnh.
- Trị đau và thoái hóa cột sống: Dùng 80g lá xương khỉ kết hợp cùng 50g ngải cứu, sâm đại hành mỗi loại. Giã nát dược liệu rồi sao nóng cùng với giấm làm thành thuốc đắp lên vùng bị đau, để qua đêm. Sử dụng thuốc 10 ngày là có thể thấy được hiệu quả. Ngoài ra, thuốc có thể sắc lên chắt lấy nước uống để trị từ trong ra.
- Trị đau khớp: Những trường hợp bị đau mỏi vai gáy, cổ tay, đầu gối,… có thể dùng 12g xương khỉ khô kết hợp với tang ký sinh, thục địa mỗi loại 16g. Bổ sung thêm 10g ba kích, lông cu ly, đỗ trọng, tần quy, dây trâu cổ, đậu đen, hạt tơ hồng. Sắc tất cả dược liệu cùng với 1200ml nước, đến đặc lại và uống sau ăn. Phương thuốc cần được duy trì sử dụng trong 7 – 15 ngày.
- Trị phong thấp: Dùng 30g lá xương khỉ cùng 20g tầm gửi dâu, cây gối hạc, cổ trâu mỗi loại. Sắc với 1500ml nước đến đặc lại còn 800ml thì chia ra uống trong ngày.
Bài thuốc cho gan
Trải qua nhiều nghiên cứu khoa học, cây xương khỉ đã được khẳng định có công dụng trong việc điều trị các bệnh về gan. Theo đó, loại dược liệu này đã được ứng dụng để chữa các bệnh như: viêm gan, men gan cao, nhiễm độc gan, vàng da,…
Phương thuốc gồm: 30g xương khỉ khô, 20g râu ngô, 15g sâm đại hành, 12g lá cây, 12g cây quao và 10g trần bì. Tất cả được rửa sạch và sắc lên với 1500ml nước cho đến khi cạn dần. Thuốc cần chia ra uống nhiều lần trong ngày là và kiên trì sử dụng trong nhiều ngày để thấy được hiệu quả. Ngoài ra, bạn cũng có thể dùng lá xương khỉ sắc lên uống hàng ngày thay nước lọc để thanh nhiệt, giải độc cho gan.
Bài thuốc trị viêm xoang
Trong y học cổ truyền, cây xương khỉ được sử dụng trong các bài thuốc trị viêm xoang và các bệnh về hô hấp như viêm mũi dị ứng, sổ mũi… Một bài thuốc trị xoang khá phổ biến và đơn giản là: lấy 100g lá xương khỉ khô đun sôi cùng 2000ml nước. Sau khi đun cạn còn 500ml, người dùng chắt lấy nước và chia ra uống nhiều lần trong ngày.
Một số cách sử dụng khác
Bởi có tác dụng trong việc cầm máu, cây xương khỉ còn được dùng trong các bài thuốc trị tiểu tiện ra máu, ho ra máu hay xuất huyết dạ dày. Ngoài ra, loại dược liệu này còn có công dụng điều hòa huyết áp, cải thiện tuần hoàn máu và làm giảm cholesterol xấu. Bên cạnh đó, loại cây này còn được ứng dụng trong nhiều dược phẩm chống viêm, trị sẹo lồi.
Những lưu ý khi sử dụng
Mặc dù được ca ngợi về rất nhiều tác dụng điều trị bệnh và sự lành tính, cây xương khỉ vẫn có một số tác dụng và những lưu ý khi sử dụng. Sau đây là một số trường hợp cần chú ý:
- Không nên sử dụng xương khỉ ở dạng khô quá 40g/lần. Với trường hợp pha trà, chỉ nên sử dụng 10g khô/lần.
- Những người bị huyết áp thấp, mắc chứng chân tay lạnh có thể hàn không nên sử dụng loại cây này.
- Phụ nữ đang mang bầu hoặc nuôi con bú không tự ý sử dụng dược phẩm từ cây này. Nếu sử dụng, cần tham khảo ý kiến của những người có chuyên môn.
- Khi sử dụng cùng thuốc Tây, cần có sự chỉ định của bác sĩ. Thông thường các phương thuốc cần dùng cách nhau ít nhất là 1 tiếng.
- Trong thời gian chữa bệnh bằng cây xương khỉ, cần kiêng ăn măng. Ngoài ra, trong trường hợp hỗ trợ điều trị ung thư bằng loại dược liệu này, người dùng cần kiêng thịt đỏ như bò, heo, dê và sữa, tôm cùng một số các chất kích thích khác.
Đặc biệt, xương khỉ là một vị dược liệu, vì vậy mọi liệu lượng và cách dùng cần tham khảo ý kiến của bác sĩ để tránh những tác dụng không mong muốn.
Cây xương khỉ có giá bán thế nào trên thị trường hiện nay
Với những công dụng tuyệt vời của mình, cây xương khỉ được trồng phổ biến ở rất nhiều nơi và được bào chế sẵn thành dạng khô và bán trong các nhà thuốc Đông Y. Mức giá của loại dược liệu này không quá cao vì khá dễ trồng, dễ bào chế. Giá thành dao động từ 250.000 đồng – 300.000 đồng/kg đã qua xử lý.
Loại cây này sau khi phơi khô thường dễ bị nhầm lẫn với các loại dược liệu khác. Nhiều người có thể lợi dụng điểm này để trục lợi cho bản thân. Vì vậy mọi người cần trang bị thêm cho mình những kiến thức chuyên môn hoặc đi đến các địa chỉ uy tín để chọn mua dược liệu này.
Trên đây là những thông tin tổng hợp về đặc điểm, công dụng và cách dùng của cây xương khỉ, hy vọng bài viết là hữu ích đối với bạn. Để đảm bảo tính an toàn khi sử dụng vị dược liệu này, chúng tôi vẫn khuyến cáo bạn nên tham khảo thêm ý kiến của các y, bác sĩ để tránh các tác dụng phụ không mong muốn.
Bài viết liên quan:
