Cây xạ đen là loại cây dược liệu được dùng nhiều để chữa các bệnh liên quan đến gan, đặc biệt là bệnh ung thư gan. Vậy hiệu quả như thế nào? Loài cây này có đặc điểm gì? Hãy cùng theo dõi bài viết sau.
Đặc điểm thực vật của cây xạ đen
Cây xạ đen còn được gọi là cây ung thư, cây bạch vạn hoa, cây bách giải,… Đây là loài cây thuộc họ dây gối. Tên khoa học của cây là Celastrus Hindsii Benth.
Cây xạ đen có thân leo nhỏ, thường mọc thành bụi rậm. Chiều dài trung bình của cây từ 3 – 10m. Cây non có màu xanh nhạt, không có lông. Khi cây già thì chuyển sang màu xanh thẫm và màu nâu. Lúc này, thân cây có rất nhiều lông.
Lá cây xạ đen nhọn ở phần đầu, phiến lá hình bầu dục ngược, mép lá không có răng cưa. Trên mặt lá có 7 gân phụ. Mặt lá láng mịn, không có lông. Lá thường mọc so le, cuống lá ngắn chỉ từ 5- 7mm.
Hoa xạ đen có màu trắng, mọc thành từng chùm ở đầu cành. Chiều dài trung bình của hoa là 5 – 10cm. Cuống hoa dài 2 – 4mm. Hoa thường mọc vào tầm tháng 4 – tháng 6.
Quả xạ đen nhỏ, có hình dạng giống quả trứng, chiều dài quả khoảng 1cm. Hoa thường mọc thành chùm, cuống quả dài. Khi quả khô sẽ nở ra thành 3 cánh, bên trong có hạt màu hồng. Quả xạ đen thường kết vào tầm tháng 8 đến tháng 12.
Đặc điểm phân bổ
Cây xạ đen thường mọc ở nhiều vùng rừng núi. Trên thế giới, cây được tìm thấy ở Ấn Độ, Trung Quốc, Thái Lan, Malaysia.
Tại Việt Nam, cây xạ đen được tìm thấy đầu tiên ở Hòa Bình. Sau đó được trồng làm dược liệu ở những vùng đồi núi như Tuyên Quang, Thái Nguyên, Ninh Bình, Gia Lai, Cao Bằng, Hà Giang, Bắc Kạn, Lạng Sơn,…
Bộ phận sử dụng, thu hái, sơ chế
Cây xạ đen là loài dược liệu quý. Lá và thân cây được sử dụng để bào chế ra nhiều bài thuốc chữa bệnh.
Lá cây thường được thu hái khi cây trưởng thành. Đối với thân cây sẽ thu hái khi cây già vì dược tính của cây già cao hơn so với các loại cây non.
Sau khi thu hoạch, lá và thân cây được phơi khô. Thân cây được cắt thành những khúc nhỏ. Sau khi phơi khô thì cho vào túi kín để bảo quản để tránh ẩm mốc.
Tác dụng của cây xạ đen
Từ lâu, xạ đen đã được nghiên cứu và chứng minh có nhiều tác dụng trong việc chữa bệnh. Xét về đông y và tây y thì loài cây này có một số tác dụng như sau:
Tác dụng theo đông y
Theo đông y, cây xạ đen có tính hàn, vị đắng và hơi chát. Xạ đen có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, mát gan, hỗ trợ điều trị các bệnh về gan như viêm gan, ung thư gan. Ngoài ra, xạ đen còn giúp chữa trị các bệnh lở loét, vàng da, mụn nhọt,…
Tác dụng theo tây y hiện đại
Nhiều nghiên cứu về tác dụng của cây xạ đen đã được công bố. Trong lá và thân cây xạ đen có những hợp chất với tác dụng như sau:
Flavonoid: Đây là một hoạt chất quan trọng có hàm lượng cao trong cây xạ đen. Tác dụng của hoạt chất này là tăng cường hệ miễn dịch, chống gốc tự do, làm chậm quá trình oxy hóa. Ngoài ra, Flavonoid còn có tác dụng thúc đẩy việc hấp thu vitamin C vào cơ thể nhanh hơn, từ đó, quá trình tái tạo mô diễn ra tốt hơn.
Polyphenol: Hoạt chất này giúp bảo vệ cơ thể, tái tạo tế bào và chống lại các tổn thương từ các vi khuẩn. Polyphenol còn có tác dụng hỗ trợ điều trị các bệnh như tim mạch, tiểu đường, béo phì,…
Quinon: Đây là hoạt chất có tác dụng hỗ trợ điều trị ung thư. Các hoạt chất có khả năng phân hủy và hóa lỏng các tế bào ung thư và bài tiết ra ngoài. Hiệu quả điều trị ung thư cao khi quinolon kết hợp với flavonoid. Ngoài ra, quinon còn có tác dụng làm chậm quá trình lão hóa, giúp cơ thể tăng cường hệ miễn dịch để khỏe mạnh hơn.
Tanin: Tác dụng của tanin là chống gốc tự do, làm giảm quá trình lão hóa, tăng cường miễn dịch và ngăn ngừa bệnh tật.
Axit amin: Đây là hoạt chất có nhiều trong cây xạ đen. Tác dụng của nó là hỗ trợ quá trình sinh hóa của cơ thể, giảm cân và cải thiện giấc ngủ, phòng ngừa các hiện tượng mất cơ.
Ngoài các thành phần trên, trong cây xạ đen còn có một số hoạt chất khác rất tốt cho sức khỏe như: đường khử, triterpenoid, cyanoglucoside. Chính vì thế, xạ đen được xem là cây dược liệu quý để phòng và trị bệnh hiệu quả.
Công dụng của cây xạ đen
Với những thành phần quan trọng như trên, cây xạ đen có những công dụng như sau:
Hỗ trợ điều trị bệnh gan: Xạ đen được chứng minh là có tác dụng trong việc điều trị các bệnh liên quan đến gan như gan nhiễm mỡ, viêm gan A, B, C, ung thư gan, xơ gan, men gan cao.
Hỗ trợ điều trị ung thư: Ngoài việc hỗ trợ điều trị ung thư gan thì cây xạ đen còn có công dụng trong việc điều trị các bệnh ung thư khác như ung thư phổi, ung thư dạ dày, ung thư máu.
Ổn định huyết áp: Xạ đen có tác dụng giúp ổn định huyết áp đối với người huyết áp cao, tăng huyết áp đối với người huyết áp thấp.
Điều trị mất ngủ: Dùng lá xạ đen sắc nước uống có tác dụng mát gan, thanh nhiệt, an thần, dễ ngủ, ngủ ngon hơn.
Giảm căng thẳng thần kinh: Các hoạt chất trong xạ đen có tác dụng tăng cường tuần hoàn máu não, giảm hoa mắt, chóng mặt, giảm căng thẳng, mệt mỏi.
Chữa vàng da, mụn nhọt: Do có tính hàn, vị đắng, nên xạ đen giúp thanh nhiệt, giải độc, chữa các bệnh về da như mẩn ngứa, mụn nhọt, vàng da.
Điều trị các bệnh về xương khớp, cột sống: Xạ đen được chứng minh là có công dụng với những người bị thoát vị đĩa đệm, gai cột sống, thoái hóa khớp, đau thần kinh tọa, viêm khớp dạng thấp.
Đối tượng sử dụng cây xạ đen
Tuy là một loại dược liệu quý nhưng không phải ai cũng sử dụng được. Loại dược liệu này chỉ phát huy tác dụng khi sử dụng cho những đối tượng sau:
- Bệnh nhân bị mắc các chứng bệnh ung thư như ung thư gan, ung thư phổi, ung thư dạ dày,…
- Những người bị các khối u lành và bướu.
- Những người bị nhiễm HIV.
- Những bệnh nhân bị bệnh huyết áp như huyết áp cao, huyết áp thấp, huyết áp không ổn định.
- Những người bị bệnh về da như mụn nhọt, lở loét, viêm nhiễm.
Một số bài thuốc từ cây xạ đen
Là một dược liệu quý, nhiều nghiên cứu và thực nghiệm đã cho ra nhiều bài thuốc hay từ cây xạ đen, cụ thể như sau:
Bài thuốc trị ung thư
Bài thuốc gồm có: xạ đen 40g, bán chi liên 20g, bạch hoa xà 30g. Tất cả rửa sạch, sắc cùng 1500ml nước. Đun sôi đến khi còn 600ml thì tắt bếp, để nguội và uống trong ngày. Nên uống sau khi ăn 15 – 20 phút để có kết quả tốt.
Bài thuốc các bệnh viêm gan
Bài thuốc gồm: lá và thân xạ đen 50g, 30g cà gai leo, mật nhân 10g. Rửa sạch các nguyên liệu trên trên rồi sắc cùng 1,2 lít nước cho đến khi còn khoảng 600ml rồi thôi. Để nguội và uống thành 2 – 4 lần trong ngày.
Bài thuốc lợi tiểu
Nguyên liệu gồm: Xạ đen 15g, kim ngân hoa 12g. Rửa sạch và sao vàng hạ thổ. Sau đó, hãm với nước sôi trong 20 phút và dùng hàng ngày.
Bài thuốc giúp cầm máu vết thương, điều trị mụn nhọt
Nguyên liệu gồm:Lá xạ đen tươi 3 – 5 lá. Dùng lá rửa sạch rồi giã nát, đắp lên vùng bị thương rồi băng bó lại. Lưu ý là cần vệ sinh vùng bị thương trước khi băng bó để tránh bị nhiễm trùng.
Bài thuốc tăng cường sức khỏe, điều trị tiểu đường
Dùng lá xạ đen rửa sạch và sắc với nước. Dùng thay nước hàng ngày để hỗ trợ điều trị tiểu đường. Nên dùng trước bữa ăn để có kết quả tốt. Ngoài ra thì dùng nước này uống còn hỗ trợ điều trị bệnh mất ngủ và thanh lọc, giải nhiệt cơ thể.
Lưu ý khi sử dụng cây xạ đen
Tuy là một dược liệu được sử dụng nhiều trong việc điều trị bệnh tật nhưng việc dùng loài cây này cũng cần chú ý một số vấn đề như sau:
- Liều lượng: Các chuyên gia khuyến cáo chỉ nên sử dụng khoảng 70g xạ đen mỗi ngày. Đối với người bị huyết áp thấp thì liều lượng này nên ít lại để không gây ra chứng hoa mắt, chóng mặt.
- Thời gian dùng thuốc: Nước xạ đen sau khi sắc lên thì phải dùng hết trong ngày, tuyệt đối không được để qua đêm. Nếu nước để qua đêm sẽ gây hiện tượng đau bụng, đi ngoài, ảnh hưởng hệ tiêu hóa. Ngoài ra, không nên uống nước xạ đen pha đặc vào buổi sáng vì dễ gây hiện tượng buồn ngủ, ảnh hưởng đến công việc.
- Đối tượng: Không nên dùng cây xạ đen cho phụ nữ có thai, đang cho con bú và trẻ em dưới 5 tuổi. Nếu trong trường hợp cần dùng để điều trị thì nên tham khảo ý kiến bác sĩ.
- Kiêng cữ: Trong thời gian dùng nước xạ đen thì nên kiêng một số món ăn như cà pháo, rau muống, măng chua, đậu xanh, rượu, bia. Những thực phẩm này sẽ làm giảm tác dụng của xạ đen, vì thế nên kiêng cữ.
- Loại trừ: Những người bị các bệnh liên quan đến thận thì không dùng xạ đen. Loài cây này sẽ làm suy giảm chức năng của thận, vì thế không nên sử dụng trong trường hợp này.
- Kết hợp: Người đang điều trị các bệnh ung thư bằng thuốc tây vẫn có thể dùng thuốc từ cây xạ đen. Nhưng để có kết quả tốt, nên dùng cách nhau 30 phút.
- Nên sử dụng thuốc một cách kiên trì. Ban đầu từ liều lượng nhỏ, sau đó tăng dần. Điều này giúp cơ thể thích nghi và thuốc phát huy tác dụng.
- Các kết quả nghiên cứu cho thấy dùng cây xạ đen không ảnh hưởng đến khả năng tình dục cũng như chất lượng tinh trùng, chất lượng trứng. Vì thế, cả nam và nữ đều có thể yên tâm sử dụng.
Trên đây là tổng hợp thông tin về cây xạ đen. Hãy tìm đến các cơ sở trồng và chế biến xạ đen uy tín để mua được sản phẩm tốt nhất để điều trị bệnh và nâng cao sức khỏe.
Xem thêm:
