Cây tầm bốp là một loại rau dại, rất phổ biến ở Việt Nam, đặc biệt cây thường mọc hoang ở các vùng nông thôn. Tuy nhiên, ít người biết rằng đây là một trong những vị thuốc quý, được dùng nhiều trong các bài thuốc Đông y, đặc biệt là chữa ung thư. Vậy cây tầm bốp là cây gì, có những công dụng gì nổi bật thì Phòng Khám Chân Nguyên sẽ bật mí ở bài viết dưới đây.
Giới thiệu về cây tầm bốp
Trong dân gian, cây tầm bốp hay được gọi với những cái tên như bùm bụp, lu lu cái, lồng đèn, bôm bốp, thù lù cạnh,… Cây thuộc họ cà Solanaceae, có tên khoa học là Physalis Angulata L. Cây tầm bốp chủ yếu mọc dại ở các khu vực nông thôn. Dưới đây là những thông tin cơ bản về loại cây này.
Đặc điểm sinh thái của cây tầm bốp
Cây tầm bốp đã trở thành loài cây vô cùng quen thuộc với trẻ em nông thôn. Không chỉ vậy, cây tầm bốp còn được sử dụng để chế biến món ăn. Tầm bốp là cây thân thảo, cây có nhiều cành, nhánh, chiều cao trung bình khoảng 50 – 90cm. Lá cây mọc so le, phiến lá hình bầu dục, có chia thùy hoặc không, dài khoảng 3 – 5cm. Hoa tầm bốp mọc đơn lẻ, màu trắng tinh hoặc vàng nhạt. Quả tầm bốp có hình dáng rất đặc biệt với lớp màng ngoài trông như một chiếc đèn lồng, khi bóp vỡ có tiếng kêu lốp bốp. Quả mọng bên trong tròn và nhẵn, lúc chín có màu vàng cam đẹp mắt.
Phân bố của cây tầm bốp
Tầm bốp có nguồn gốc từ Châu Mỹ, được tìm thấy nhiều nhất ở các khu vực có khí hậu nhiệt đới. Cây thường mọc hoang ở bãi đất ven rừng, bờ ruộng,… hoặc nơi nằm ở độ cao dưới 15000m so với mực nước biển. Tại Việt Nam, bạn có thể bắt gặp cây tầm bốp ở bất cứ đâu tại nông thôn.
Thu hoạch và chế biến cây tầm bốp
Tầm bốp đơm hoa, kết trái quanh năm nên người dân có thể thu hái cây làm thuốc ở bất cứ thời điểm nào trong năm. Các bộ phận của cây gồm có thân, cành, lá, rễ, quả đều có thể sử dụng để làm thuốc. Có thể chế biến dược liệu theo các cách khác nhau như phơi, sấy khô hoặc sao vàng để dùng dần. Dược liệu sau khi chế biến cần bảo quản trong túi kín, tránh mối mọt, ẩm mốc,….
Phân biệt cây tầm bốp và cây lu lu, cây tầm bốp leo
Do có nhiều sự tương đồng nên cây tầm bốp hay bị nhận nhầm với thu lu đực và tầm bốp dây. Vậy làm thế nào để phân biệt từng loại? Để thấy được sự khác nhau giữa các loại cây này, bạn cần phải quan sát kỹ lưỡng để tìm ra đặc điểm riêng của từng loại. Cụ thể:
- Thu lu đực cao hơn cây tầm bốp, thân cành phủ lông, lá mọc đơn lẻ. Hoa thu lu mọc thành chùm, nở từ tháng 6 đến tháng 10, thường có màu trắng, quả chín có màu đen hoặc tím.
- Tầm bốp dây hay còn gọi là xoan leo, có đặc điểm hình thái rất giống với tầm bốp họ cà. Đây là cây thân thảo, phân nhánh, lá nhọn và có 2 tua cuốn. Cây tầm bốp hay còn gọi là lu lu cái có đặc điểm hình thái khác với cây lu lu đực
Cây tầm bốp có tác dụng gì và liều dùng phù hợp
Tầm bốp là cây dược liệu tự nhiên được sử dụng từ lâu đời. Công dụng chữa bệnh của cây được cả Đông y và Tây y công nhận. Cụ thể:
Tác dụng trong Đông y
Theo Đông y, cây tầm bốp có tính mát, vị đắng, có tác dụng thanh nhiệt, lợi thấp, khu đàm. Quả cây tầm bốp có vị chua, tính bình, có công dụng chính là tiêu đờm, thanh nhiệt. Theo y học cổ truyền, cây tầm bốp được dùng chủ trị triệu chứng của các bệnh như viêm đau họng, ho có đờm, nôn ói, nấc cụt, thủy đậu, cảm sốt, đái tháo đường,… Đặc biệt, tầm bốp còn được người dân Ấn Độ dùng làm thuốc lợi tiểu, hỗ trợ điều trị bệnh gan.
Tác dụng trong y học hiện đại
Các nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng tầm bốp có chứa các hoạt chất có lợi như Alkaloid, physagulin A-G, physalin A-D, L-O, F, anthocyanin, chất đạm, chất béo, Vitamin (A, C,…), protein, nguyên tố vi lượng (canxi, sắt, kẽm, natri, magie, lưu huỳnh,…). Một số công dụng nổi bật của cây tầm bốp có thể kể đến như:
- Hỗ trợ điều trị bệnh Scorbut, ngăn ngừa tình trạng chảy máu chân răng, nướu răng yếu, vết bầm tím trên da, vết thương lâu lành, xuất huyết dưới da.
- Chữa viêm họng, ho khan, ho có đờm.
- Thành phần gồm chất xơ, axit béo, alkaloid có tác dụng kháng viêm, giảm đau, tăng khả năng hấp thụ axit uric.
- Giúp lợi tiểu, chữa bí tiểu, ngăn ngừa hình thành sỏi bàng quang, sỏi thận.
- Tăng khả năng miễn dịch, ngăn chặn sự xâm nhập của vi khuẩn, virus, nấm men, chủ trị chữa các bệnh ngoài da như viêm da dị ứng, viêm da cơ địa, nổi mề đay, mụn nhọt, mẩn ngứa,…
Liều lượng sử dụng
Tuy lành tính nhưng các chuyên gia khuyến cáo, người bệnh không nên lạm dụng cây tầm bốp khi trị bệnh. Dưới đây là liều lượng sử dụng cho phép.
- Dùng tối đa 80g mỗi ngày để nấu nước tắm, nước uống hoặc đắp ngoài da.
- Chỉ dùng 20 – 40g dược liệu khô sắc thuốc mỗi ngày.
Các bài thuốc chữa bệnh từ cây tầm bốp
Tầm bốp được dùng nhiều trong các bài thuốc Đông y và được giới chuyên gia đánh giá khá cao. Dưới đây là một số bài thuốc hay sử dụng tầm bốp mà bạn có thể tham khảo.
Chữa ho và viêm họng
Tầm bốp có công dụng thanh nhiệt, giải độc, giúp giảm ho, chữa viêm họng cảm sốt, cúm gia cầm,… Bạn có thể chọn dùng dược liệu tươi hoặc khô và kết hợp thêm các dược liệu khác để gia tăng hiệu quả điều trị. Dưới đây là các cách thực hiện.
- Cách 1: Lấy 50g cây tươi, rửa sạch đem sắc cùng 0.5 lít nước, đun cạn đến khi còn một nửa. Tắt bếp, chắt lấy nước thuốc uống, chia làm 2 – 3 lần uống trong ngày.
- Cách 2: Dùng 15 – 20g dược liệu khô, rửa sạch, đem sắc với 500ml nước, đun cạn còn 250 – 300ml thì chắt ra để nguội, uống 2 – 3 lần trong ngày.
- Cách 3: Đun 15g củ mạch môn khô với 600ml nước, 70g tầm bốp tươi (hoặc 30g tầm bốp khô), chắt lấy nước uống trong ngày.
Để đạt được hiệu quả mong muốn, bạn cần kiên trì áp dụng trong khoảng 3 – 5 ngày. Bên cạnh uống thuốc, người bệnh cần chăm sóc, chú ý bảo vệ cổ họng khi thời tiết chuyển lạnh.
Chữa bệnh về da liễu
Tầm bốp có tính mát giúp giải độc, thanh nhiệt, sát khuẩn, sát trùng. Đây được coi là một trong những thảo dược tự nhiên chữa bệnh da liễu rất tốt. Cây chủ trị các bệnh như nổi ban đỏ, mẩn ngứa, mụn nhọt, nổi ban, chân tay miệng, viêm da dị ứng, viêm da cơ địa,… Bạn có thể tham khảo các bài thuốc dùng cây tầm bốp trị bệnh da liễu như:
- Thuốc uống: Dùng 15g dược liệu khô hoặc 50g cây tầm bốp tươi sắc cùng 500ml trong khoảng 20 phút. Để thuốc cạn còn khoảng 200ml bạn tắt bếp, để nguội và uống trong ngày.
- Thuốc đắp ngoài da: Hái một nắm lá cây, rửa sạch với nước muối loãng, vớt ra để ráo rồi giã nát, đắp trực tiếp lên vùng da bị thương.
Ngoài ra, sát khuẩn da, làm giảm ngứa ngáy, sưng đau bạn có thể nấu nước lá tầm bốp để tắm rửa hàng ngày. Tầm bốp là dược liệu tự nhiên, lành tính, có thể sử dụng với mọi đối tượng khác nhau, kể cả trẻ em. Tuy nhiên, khi dùng tầm bốp cho trẻ, cha mẹ nên chú ý pha nước loãng, dược liệu kết hợp cũng phải dùng loại lành tính, dịu nhẹ.
Chữa mụn đinh độc, mụn ở vú gây sưng đau
Nếu bị nổi mụn gây sưng viêm và đau nhức ở mặt, ngực, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau:
- Lấy 40 – 80g cây tươi, rửa sạch với nước muối loãng, rửa lại với nước sạch sau đó vớt ra để ráo nước. Giã nát sau đó dùng khăn lọc lấy nước thuốc. Nước thuốc chia nhỏ, uống 2-3 lần trong ngày còn bã đắp dùng để đắp lên da giúp giảm viêm.
Chữa bệnh ung thư
Tầm bốp được biết đến với khả năng chữa ung thư thần kỳ. Dược liệu có khả năng ngăn chặn sự hình thành và phát triển của các gốc tự do, tiêu diệt tế bào ung thư như ung thư gan, tử cung, phổi, vòm họng, đại tràng,… Dưới đây là bài thuốc được dùng nhiều trong điều trị ung thư.
- Nguyên liệu: Tầm bốp khô 30g, bách giải 40g.
- Cách chế biến: Cho 30g tầm bốp khô, 40g bách giải sắc với 1.5 lít nước. Đợi nước sôi, sôi vặn nhỏ lửa đun cạn còn 700ml. Chia thuốc làm 2 phần uống trong ngày, uống liên tục trong khoảng 2 – 3 tháng.
Lưu ý khi sử dụng cây tầm bốp
Để thuốc phát huy hiệu quả tốt cũng như đảm bảo an toàn sức khỏe, bạn cần chú ý những điều sau khi sử dụng tầm bốp.
- Dùng đúng liều lượng được thầy thuốc kê, tuyệt đối không thay đổi liều lượng, thành phần.
- Tầm bốp có thể gây ra một số tác dụng phụ như khó thở, ngứa ngáy, buồn nôn, tức ngực,… Do đó, để đảm bảo an toàn,
- Dùng dược liệu đúng liều lượng trong các bài thuốc, không tự ý thay đổi thành phần bài thuốc, không dùng quá liều lượng dược liệu mỗi ngày.
- Những tác dụng phụ không mong muốn có thể gặp gồm nổi mẩn ngứa, khó thở, tức ngực, buồn nôn,…tuy nhiên rất hiếm gặp. Chỉ xảy ra nếu dùng quá liều lượng cho phép, người có cơ địa dị ứng, nhạy cảm với thảo dược.
- Phụ nữ đang có bầu và trẻ em dưới 6 tuổi không nên tự ý sử dụng.
- Nếu đang trong thời gian sử dụng thuốc Tây, TPCN thì nên tham khảo ý kiến bác sĩ nếu muốn dùng thêm thảo dược. Một số loại có thể tương tác với nhau làm giảm tác dụng, gây tác dụng phụ,…
- Khi dùng trà/nước uống/thuốc sắc từ dược liệu chỉ được dùng trong ngày, không để qua đêm sẽ gây ra những phản ứng hoá học có thể gây hại cho đường ruột, cơ quan nội tạng.
Mua cây tầm bốp ở đâu, giá bao nhiêu
Được sử dụng rộng rãi trong các bài thuốc Đông y nên nếu có nhu cầu sử dụng, bạn có thể tìm mua cây tầm bốp tại các nhà thuốc dược liệu trên toàn quốc. Trên thị trường hiện nay, tầm bốp được bán với giá khoảng 200.000 – 280.000 đồng/ kg tùy nơi. Tuy nhiên để đảm bảo công dụng và hiệu quả sử dụng, bạn cần tìm mua dược liệu tại những địa chỉ uy tín, được nhiều người tin tưởng. Đặc biệt, để tránh tiền mất tật mang, bạn nên mua thuốc tại những đại lý, cửa hàng được đánh giá cao từ khách hàng từng mua.
Trên đây là những thông tin chi tiết về công dụng, cách dùng, lưu ý khi sử dụng cây tầm bốp. Hy vọng những chia sẻ trên sẽ cung cấp cho bạn những kiến thức cơ bản về cây tầm bốp để có cách sử dụng hiệu quả.
Bài viết liên quan:
Cây chó đẻ có những công dụng gì
