Mã đề là một loại thảo dược được sử dụng rất nhiều trong các bài thuốc Đông y. Khi sử dụng đúng cách nó giúp mang lại những lợi ích tích cực cho sức khỏe. Nếu bạn đang quan tâm đến những thông tin về loại thảo dược này bạn hãy tham khảo ngay bài viết dưới đây nhé!
Đặc điểm của cây Mã đề
Mã đề là một loại thảo dược mọc dại, xuất hiện tại hầu hết các vùng miền ở Việt Nam. Dưới đây là một số đặc điểm về cây Mã đề mà bạn đọc có thể tham khảo.
Đặc điểm hình thái của cây Mã đề
Loại thảo dược này có các tên gọi khác như là xạ tiền thảo, bông mã đề, lá đề, rau mã đề. Tên khoa học của nó là Plantago L thuộc họ Mã đề – Plantaginaceae với các đặc điểm về hình thái như sau.
- Là cây thuộc loài cỏ với tuổi thọ khá dài có thể sống đến vài năm và có đặc trưng sống thành từng đám.
- Gốc cây, lá cây mọc thành từng cụm và có thể có đến 20 – 30 lá trên 1 gốc.
- Phiến lá cây có chiều rộng khoảng 6 – 10cm, có hình thìa hoặc hình nang trứng với nét đặc trưng là các gân chạy dọc theo sống lá.
- Hoa của loại thảo dược này không mọc riêng lẻ mà mọc thành từng cán có chiều dài khoảng 20cm và mọc thẳng đứng.
- Quả của nó thuộc quả mang, ở trong có chứa từ 8 – 12 hạt. Hạt của nó có màu nâu sậm, kích cỡ khoảng vài milimet, gần giống với hạt vừng.
Đặc điểm phân bố của cây Mã đề
Đây là loại cây mọc dại và xuất hiện ở rất nhiều nơi, từ các bụi rậm đến góc vườn, ven đường, ven bìa rừng…… Trước đây bạn có thể rất dễ bắt gặp loại cây này ở bất kỳ đâu. Tuy nhiên hiện nay diện tích đất bỏ hoang đang ngày càng bị thu hẹp nên số lượng loại cây này cũng bị giảm đi khá nhiều.
Hầu hết các tỉnh thành tại Việt Nam đều có loại cây này. Nhưng phổ biến nhất là một số tỉnh như Lạng Sơn, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Ninh Bình và một số tỉnh thành phía Nam khác. Hiện nay cũng đã có một số nơi trồng loại thảo dược này. Tiêu biểu nhất là Vườn thảo dược sạch Vietfarm có diện tích chuyên canh khá lớn.
Đặc điểm thu hái và bào chế
Về đặc điểm thu hái, hầu hết tất cả các bộ phận của cây này đều có công dụng và đều được thu hái. Với mỗi một bộ phận sẽ có một công dụng khác nhau và nên thu vào các thời điểm khác nhau.
- Lá cây có thể thu hái quanh năm, lá có thể phơi khô hoặc dùng tươi như nấu món ăn đều được.
- Hạt cây nên thu hái vào khoảng tháng 7 – 8 hàng năm. Đây là thời điểm hạt đã già và chứa nhiều dưỡng chất nhất. Hạt nên phơi khô và bảo quản trong túi hoặc hộp kín.
- Thân cây cũng tương tự như lá, bạn có thể thu hái quanh năm. Sau khi thu hoạch cần rửa sạch, phơi khô và bảo quản trong hộp hoặc túi kín.
- Rễ cây cũng có thể thu hái vào bất kỳ thời điểm nào trong năm, bạn nên tách riêng với các bộ phận còn lại. Để bảo quản bạn cũng nên phơi khô và cất trong túi kín.
Đặc điểm về chủng loại
Trong tự nhiên loại cây này được chia làm nhiều loại khác nhau tùy thuộc vào môi trường sống, cụ thể như:
Cây Mã đề khô thường sống ở những nơi đất cao, khô và có khả năng chịu hạn tốt. Loại này thường được dùng để điều trị một số bệnh lý như nhiệt miệng, khó ngủ, hỗ trợ cai thuốc lá, giảm thiểu tình trạng mệt mỏi….
Cây Mã đề nước thường sống ở những nơi ẩm ướt như ven hồ, ven ruộng hoặc tại các đầm bùn lầy. Loại này có đặc điểm khá giống với loại khô nhưng lá sẽ tốt hơn và rễ ngập sâu trong bùn nước. Đây cũng là loại được dùng nhiều trong Đông Y và có nhiều công dụng hơn.
Đặc điểm dược tính của cây Mã đề
Về dược tính, hầu hết các bộ phận của cây đều có công dụng hỗ trợ điều trị bệnh vì dược tính đều cao. Đã có nhiều nghiên cứu khoa học chứng minh được dược tính của loại thảo dược này.
Dược tính của Mã đề theo Đông y
Theo các tài liệu Đông y loại cây này có tính hàn, vị ngọt và được quy vào kinh can, thận. Loại thảo dược này được dùng để trị các chứng như nóng trong, tiêu thũng, thông khí, kháng viêm và đặc biệt là khả năng giải độc lợi tiểu rất tốt.
Dược tính của Mã đề theo y học hiện đại
Trong các công trình nghiên cứu của y học hiện đại, dược tính của loài thảo dược này nằm ở các thành phần quý hiếm bên trong loại thảo dược này.
- Thân cây chứa nhiều aucubin là một loại glucozit rất tốt cho sức khỏe, có khả năng tiêu diệt được các tế bào ung thư. Ngoài ra còn có các allantoin và apigenin có hiệu quả kháng viêm rất tốt.
- Phần lá có chứa nhiều beta carotene, các loại vitamin C, K, canxi và axit oleanolic có tác dụng ngăn ngừa viêm gan, bảo vệ gan. Ngoài ra còn hỗ trợ đẩy lùi ung thư, bảo vệ xương chắc khỏe hơn cùng những lợi ích tích cực khác cho sức khỏe.
- Hạt có chứa choline, admin, axit plantenolic được chứng minh là rất tốt cho các cơ quan như thận hay hệ bài tiết.
- Rễ cây có chứa nhiều hoạt chất có tác dụng hạ sốt, chữa ho rất hiệu quả.
Tác dụng của cây Mã đề đối với sức khỏe
Do các bộ phận của cây đều có chứa dược tính nên loại cây này có rất nhiều tác dụng tích cực đối với sức khỏe. Tuy nhiên bạn cần sử dụng đúng cách mới có thể phát huy hiệu quả được tốt nhất.
- Mã đề có công dụng lợi tiểu, hỗ trợ điều trị các bệnh lý như tiểu rắt, tiểu khó.
- Công dụng tán sỏi, hỗ trợ điều trị sỏi thận.
- Có hiệu quả trong điều trị các triệu chứng của bệnh hô hấp như tiêu đờm, trị ho, giảm đau họng.
- Dùng để trị một số bệnh ngoài da, tình trạng mụn nhọt và nám da.
- Giảm huyết áp và hạ đường huyết khá tốt.
- Bảo vệ gan và làm mát gan, tăng cường chức năng gan, giải độc gan, độc tố trong cơ thể.
- Hỗ trợ điều trị một số bệnh lý về mắt như cận thị, loạn thị, viễn thị và tăng cường thị lực.
- Tác dụng ngăn ngừa ung thư, hỗ trợ cai thuốc lá.
- Giải độc do rắn cắn hoặc một số loại côn trùng khác.
- Dùng để điều trị một số bệnh hô hấp như giảm ho, giảm đau họng, tiêu đờm.
Cách sử dụng cây Mã đề để điều trị một số bệnh lý cụ thể
Để dùng Mã đề được hiệu quả nhất bạn có thể tham khảo cách sử dụng cụ thể với một số bài thuốc sau.
Dùng cây Mã đề như 1 món ăn hàng ngày
Đối với cách này sẽ được áp dụng cho phần lá, không dùng rễ. Bạn có thể hái lá để nấu như một món ăn bình thường. Để nấu rau này bạn có thể tham khảo một số món ăn cụ thể như:
- Canh rau Mã đề được nấu với thịt, đậu phụ, nấm. Bạn nấu như những món canh bình thường và cắt nhỏ lá Mã đề và đun cho đến khi chín tới thì tắt bếp.
- Dùng lá của cây xào với thịt bò. Ban đầu bạn phi tỏi cho thơm, xào thịt bò vừa chín tới thì bỏ rau Mã đề vào. Cuối cùng bạn nêm gia vị cho vừa miệng là có thể bắc ra đĩa.
- Luộc rau Mã đề cũng là một món ăn bổ dưỡng, cách luộc giống như rau muống. Chỉ cần chín tới là bạn có thể vớt ra và sử dụng.
Cách dùng Mã đề để chữa viêm bàng quang
Để chữa viêm bàng quang bạn có thể dùng loại thảo dược này theo cách sau:
- Cần 1 nắm lá Mã đề tươi hoặc khoảng 30gr cây Mã đề khô và rửa sạch. Sau đó cho vào nồi đun với 1 lít nước trong khoảng 30 phút. Cuối cùng tắt bếp, bỏ bã và chia nước này làm 3 lần uống trong ngày.
- Hoặc bạn có thể dùng Mã đề, Phục linh, hoàng liên, hoàng bá, rễ cỏ tranh mỗi loại 12g. Bán hạ chế, hoạt trạch, trư kinh, mộc thông mỗi loại 8gr. Đem tất cả các nguyên liệu này để đun với 1 lượng nước vừa phải và chia nước này làm nhiều lần uống trong ngày.
Cách sử dụng cây Mã đề để chữa mụn nhọt, trị côn trùng đốt
Bạn có thể dùng 1 nắm lá tươi rửa sạch và dập cho nát rồi đắp lên các nốt mụn. Lưu ý bạn cần vệ sinh thật sạch các nốt mụn và vùng da xung quanh trước khi đắp để tránh nhiễm khuẩn. Sau đó hãy băng cố định lại và để trong khoảng 30 phút đến 1 giờ đồng hồ và bỏ ra rửa lại bằng nước sạch.
Cách sử dụng cây Mã đề để chữa phù thũng
Đối với cách này bạn cần chuẩn bị 30gr Mã đề, 20gr phục linh, 20gr vỏ bí xanh, 15gr phúc bì. Sau đó đem sắc với nước và chia làm nhiều lần uống hết trong ngày. Sử dụng đều đặn để đạt được hiệu quả điều trị tốt nhất.
Cách sử dụng cây Mã đề để chữa sỏi thận, sỏi bàng quang
Bạn cần chuẩn bị các loại thảo dược sau, mỗi loại 30gr: Bông Mã đề, ngư tinh thảo, kim tiền thảo. Sau đó đem sắc với nước cho đến khi cô cạn thì chắt lấy nước. Bạn chia nước này thành nhiều lần uống hết trong ngày.
Cách dùng cây Mã đề lợi tiểu
Bạn cần chuẩn bị hạt Mã đề 10gr và 1gr cam thảo. Sau đó đem đun sôi với khoảng 600ml nước cho đến khi cô cạn còn khoảng 200ml thì tắt bếp. Sau đó bạn chia nước này làm 3 lần uống trong ngày.
Cách dùng cây Mã đề để điều trị ho, tiêu đờm
Bạn dùng 1 nắm lá Mã đề tươi rửa sạch và đun với khoảng 600ml nước. Sau đó bỏ bã và chắt lấy phần nước uống nhiều lần trong ngày.
Để tiêu đờm bạn cần chuẩn bị khoảng 10gr Mã đề khô, 2gr cam thảo, 2gr cát cánh. Sau đó đem tất cả sắc với một lượng nước vừa phải và chắt lấy nước để uống lần trong ngày.
Cách dùng cây Mã đề chữa rắn cắn
Bạn lấy khoảng 10 ngọn Mã đề tươi nhai kỹ và nuốt phần nước. Phần bã còn lại bạn đem đắp vào chỗ vết thương do rắn cắn. Tuy nhiên bạn cần lưu ý cách này chỉ có tác dụng sơ chế trong tình thế cấp bách. Sau khi được sơ chế người bị rắn cắn cần được đưa đến cơ sở y tế để cấp cứu.
Cách dùng cây Mã đề để trị nám da
Để thực hiện bạn cần 1 nắm lá Mã đề tươi hoặc thay thế bằng 15 – 20gr mã đề khô và rửa sạch. Sau đó bạn đun với nước trong khoảng 30 phút lửa nhỏ. Cuối cùng bạn chắt lấy nước để uống trong ngày.
Một số lưu ý khi sử dụng cây Mã đề
Cây Mã đề khá lành tính và hầu như không gây các tác dụng phụ nguy hiểm. Tuy nhiên nếu bạn thường xuyên sử dụng loại thảo dược này thì bạn cần để ý một số vấn đề sau đây.
- Phụ nữ mang thai không tùy tiện sử dụng loại thảo được này mà nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia để tránh những ảnh hưởng không hay.
- Mã đề không dùng cho trẻ em dưới 3 tuổi.
- Những người thận yếu hoặc thường xuyên đi tiểu đêm thì nên cân nhắc trước khi dùng bởi loại cây này có tác dụng lợi tiểu. Nếu dùng có thể khiến cho bạn đi tiểu nhiều hơn, dẫn đến mất giấc ngủ, mệt mỏi.
- Không nên dùng vào buổi tối để tránh đi tiểu nhiều lần vào ban đêm.
- Nếu bạn đang dùng các loại thuốc điều trị khác hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa hoặc người có chuyên môn trước. Bởi khi dùng chung rất có thể sinh ra các phản ứng, tạo thành chất độc gây hại cho cơ thể.
- Quá trình sử dụng thảo dược này bạn cần kiêng sử dụng rượu bia, các chất kích thích như cà phê, thuốc lá và nên kiêng đồ ăn cay nóng.
- Có chế độ ăn uống, nghỉ ngơi hợp lý để hỗ trợ cho quá trình điều trị được lành mạnh nhất.
Mua cây Mã đề ở đâu, giá bao nhiêu?
Hiện nay Mã đề được bán nhiều tại các tiệm thuốc Đông y, tiệm thuốc Nam và một số cửa hàng bán dược liệu khác. Giá thảo dược này giao động khoảng 100.000 đồng – 150.000 đồng/1kg tùy thuộc vào các địa chỉ bán.
Để đảm bảo mua được sản phẩm chất lượng bạn cần lựa chọn các cửa hàng dược liệu uy tín. Hoặc đến những tiệm thuốc của các vị Đông y có tiếng để tránh mua phải loại pha tạp gây những ảnh hưởng xấu cho sức khỏe.
Trên đây là tổng hợp các thông tin về cây Mã đề mà bạn đọc có thể tham khảo. Hy vọng qua những chia sẻ này bạn có thể dùng loại cây này đúng cách và mang đến những hiệu quả tích cực đối với sức khỏe của mình.
Bài viết liên quan:
