Cây Bạc hà có chứa rất nhiều các loại hoạt chất tốt cho sức khỏe. Bởi vậy nó được coi như một loại thảo dược quý và được sử dụng rất nhiều trong các bài thuốc Đông y. Bài viết ngày hôm nay sẽ chia sẻ cho bạn đọc hiểu rõ hơn những lợi ích tuyệt vời của loại cây này.
Những đặc điểm cơ bản của cây Bạc hà
Mặc dù Bạc hà không còn là loại cây xa lạ đối với người Việt. Tuy nhiên hiểu rõ đặc điểm của cây thì không phải ai cũng nắm được.
Đặc điểm hình thái cây Bạc hà
Đây là một loại cây thân thảo, có tuổi thọ cao, có tên khoa học đầy đủ là Mentha arvensis Lin. Tại Việt Nam cây còn có nhiều tên gọi khác như Anh sinh, kim tiền bạc hà, cây bạt đài, cây liên tiền thảo….
Thân cây và cành có màu xanh hoặc tím, dạng thân vuông xốp. Loại thảo dược này có thể đứng thẳng hoặc bò lan trên mặt đất tùy điều kiện sống. Chiều dài của cây có thể đạt 30 – 40cm hoặc hơn tùy điều kiện dinh dưỡng nơi cây sinh trưởng.
Lá cây hình bầu dục hoặc hình trứng, có cuống ngắn và thường mọc đối xứng nhau. Mép lá có hình lá khía răng cưa nhọn. Hoa của nó có kích thước khá nhỏ, màu trắng, tím, hồng hoặc màu tím hồng. Tất cả các bộ phận của loại thảo dược này đều có 1 lớp lông mao mềm.
Đặc điểm chủng loại
Thực tế có rất nhiều các loại Bạc hà khác nhau. Dưới đây là những loại chính mà chúng tôi cập nhật và chia sẻ với bạn đọc.
- Bạc hà Âu – peppermint: Loại này lá có răng cưa, mùi cổ điển và được ưa chuộng nhất. Được dùng phổ biến làm sinh tố, singum, pha trà hoặc làm thuốc chữa bệnh.
- Bạc hà hăng – Pennyroyal, có mùi thơm nồng, cây cao khoảng 40cm. Lá cây có hình trứng, có răng cưa, hoa có màu tím nhạt. Nó được dùng làm thuốc bổ tiêu hóa, chữa đau đầu và một số bệnh nhiễm trùng hô hấp nhẹ. Đặc biệt là khả năng tiêu diệt bọ chét rất tốt.
- Bạc hà táo – Apple mint, có lá hình trứng, có lông mềm, có tinh dầu mùi hương thơm của quả táo.
- Bạc hà Mentha longifolia, có lá màu xanh đậm, có răng cưa, phủ lông màu bạc. Cây cao khoảng 50 – 100cm với mùi hương thơm tinh tế.
- Bạc hà Chocolate mint có lá hình trứng, mùi thơm dễ chịu nên thường được dùng để pha trà, làm sinh tố, làm bánh.
- Bạc hà Catmint có mùi thơm giúp thư giãn và thoải mái. Điểm đặc biệt là loài mèo rất thích mùi của loại cây này.
- Bạc hà Ginger mint hay còn gọi là bạc hà gừng, thân cao khoảng 40cm. Loại này được dùng làm thảo dược, làm thuốc đuổi côn trùng và cũng được dùng trong nấu ăn.
Mặc dù có nhiều loại nhưng nó được nhóm thành hai loại chính. Đó là Bạc hà Âu (xuất hiện ở các nước Trung và Nam Âu) và Bạc hà Nam (xuất hiện ở Việt Nam).
Đặc điểm phân bố cây Bạc hà
Nguồn gốc của loại cây này là xuất phát từ Trung và Nam Âu. Tuy nhiên trải qua quá trình di thực hiện nay cây Bạc hà xuất hiện rất nhiều tại Việt Nam. Hầu hết cây thường mọc hoang trong tự nhiên nhưng hiện nay cây này chủ yếu là được trồng để sử dụng.
Tại Việt Nam một số vùng chuyên canh có thể kể đến như Nghệ An, Lai Châu, Yên Bái, Lào Cai….. Ngoài ra hầu hết các tỉnh thành đều trồng được loại cây này bởi nó rất dễ sinh trưởng và phát triển. Đây cũng là một trong những gia vị được sử dụng khá phổ biến trong các món ăn tại cả 3 miền đất nước.
Đặc điểm thu hái và bào chế Bạc hà
Loại cây này thường được thu hái quanh năm nhưng chủ yếu là vào khoảng tháng 5, tháng 8 và tháng 11 hàng năm khi cây bắt đầu ra hoa. Toàn bộ cây, thân, lá đều được thu hoạch và sử dụng.
Sau khi thu hoạch người ta sẽ rửa sạch cây, để ráo nước và cắt ngắn khoảng 2cm rồi phơi khô trong bóng râm. Cuối cùng người ta đóng gói, bảo quản, để nơi khô ráo, tránh ẩm mốc, tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
Đặc điểm thành phần
Về các thành phần hóa học thì toàn thân cây có chứa các loại tinh dầu như I-menthol 65 – 85%, menthyl acetate, i – menthol, alpha – pinene, i – limonene. Ngoài ra còn có một số hoạt chất khác tạo nên mùi vị đặc trưng của cây và mang đến công dụng điều trị bệnh được đánh giá cao.
Công dụng của cây Bạc hà đối với sức khỏe
Cây Bạc hà vốn được biết đến có nhiều công dụng khác nhau. Nó không chỉ được dùng phổ biến trong ẩm thực mà còn có nhiều lợi ích tích cực đối với sức khỏe.
Công dụng theo Đông y
Trong các sách Đông y, cây Bạc hà được công nhận là một loại thuốc tốt, có tính ấm, dùng mát, có vị the. Nó đi và kinh Phế, Can, Đởm và có các công dụng cụ thể như: Trừ phong, kiện tỳ, làm ra mồ hôi, trị ho, trị tả, tăng tiết mật, kích thích tiêu hóa, giải độc và thúc ban sởi mọc.
Nó được dùng phổ biến trong các bài thuốc trị ho, giảm sốt, trị cảm mạo phong nhiệt. Một số chứng bệnh khác như đau đầu, tắc, nghẹt mũi, không ra mồ hôi hoặc ít ra mồ hôi.
Công dụng theo Tây y
Các thành phần hóa học có trong cây Bạc hà được chứng minh là có những công dụng tuyệt vời như:
- Sát khuẩn, kháng khuẩn rất tốt, khả năng ức chế một số chủng vi khuẩn như: Staphylococcus aureus, Bacillus subtilis, Salmonella Typhoid…
- Loại thảo dược này còn có tác dụng kích thích và làm hưng phấn trung khu thần kinh.
- Giúp làm giãn nở mạch máu, hạ nhiệt cơ thể và kích thích tuyến mồ hôi bài tiết.
Cách sử dụng Bạc hà điều trị bệnh
Tùy thuộc vào những bệnh lý cụ thể mà cách sử dụng Bạc hà sẽ không giống nhau. Dưới đây là một số hướng dẫn chi tiết về cách dùng mà bạn đọc có thể tham khảo.
Cách dùng chữa trị tình trạng ho
Để trị ho bạn có thể thực hiện như sau:
- Đầu tiên nấu đường phèn với một chút nước cho đường tan ra.
- Lấy một nắm lá Bạc hà rửa sạch và cho vào đun với nước đường phèn.
- Bạn vắt thêm một ít nước cốt chanh ra một bát con sau đó đun cùng với lá Bạc hà và đường phèn cho đến khi cô đặc lại.
- Đợi cho nó nguội, bạn cho vào lọ thủy tinh và bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh dùng dần.
Cách dùng chữa bệnh tiêu chảy
Đối với tình trạng tiêu chảy bạn chỉ cần dùng một vài lá Bạc hà tươi cho vào một cốc nước nóng ngâm khoảng 5 phút và có thể uống. Bạn nên uống liên tục cho đến khi triệu chứng tiêu chảy biến mất.
Do loại cây này có khả năng kích thích tuyến nước bọt sẽ hỗ trợ quá trình tiêu hóa nhanh hơn và giảm triệu chứng tiêu chảy nhanh chóng. Nên sử dụng cây này để chữa tiêu chảy có hiệu quả rất tốt.
Cách sử dụng để cải thiện tình trạng khó tiêu
Cách thực hiện khá đơn giản, bạn chỉ cần dùng khoảng 10g lá Bạc hà, rửa sạch vò nát rồi hãm với 500ml nước sôi. Dùng nước này để uống nhiều lần trong ngày, các hoạt chất có trong loại cây này sẽ đẩy nhanh tốc độ lưu thông của dịch mật. Từ đó cải thiện nhanh chóng tình trạng khó tiêu mà bạn đang gặp phải.
Cách sử dụng chữa cảm lạnh, cảm cúm
Với cách tình trạng này bạn có thể dùng tinh dầu Bạc hà để hít trực tiếp. Hoặc bạn dùng 29g Bạc hà, 30g mỗi loại lá bưởi, sả, lá tre. cúc tần, lá chanh, hương nhu. Đem tất cả đun làm nước xông hơi. Một cách nữa là bạn có thể dùng Bạc hà tươi giã nát và pha với nước chanh đường để uống.
Các thành phần có trong loại cây này sẽ làm co màng trong mũi và giảm nhanh các triệu chứng nghẹt mũi khó thở. Thành phần Menthol trong cây cũng sẽ giúp kháng khuẩn và làm giảm ho, làm lỏng dịch nhầy ở phổi qua đó cải thiện nhanh các triệu chứng cảm lạnh, cảm cúm.
Cách sử dụng để giảm sốt, mồ hôi không thoát ra được
Bạn cần dùng khoảng 40g thạch cao, 20g Bạc hà, sau đó đem tán thành bột. Mỗi lần sử dụng bạn lấy khoảng 2 – 4g bột pha nước để uống. Mỗi ngày uống 3 lần bạn sẽ thấy mồ hôi tiết ra nhiều hơn và tình trạng sốt cũng sẽ thuyên giảm nhanh chóng.
Cách sử dụng để chữa các vấn đề về răng miệng
Để trị các chứng hôi miệng, sâu răng, nhiễm trùng nướu bạn có thể áp dụng cách sau. Dùng khoảng 2 – 3 giọt tinh dầu Bạc hà pha vào một ly nước ấm. Sau đó bạn lấy nước này súc miệng khoảng 2 – 3 lần.
Hoặc bạn cũng có thể dùng lá Bạc hà tươi để nhai, pha trà uống để khử khuẩn trong miệng. Loại cây này có tác dụng kháng khuẩn, diệt nấm và có mùi thơm nên sẽ tiêu diệt các tác nhân gây bệnh lý răng miệng hiệu quả. Đồng thời đem lại cho bạn hơi thở thơm mát hơn.
Cách sử dụng để phòng ngừa ung thư
Trong loại cây này còn có chứa hàm lượng lớn vitamin C và các chất chống oxy hóa. Do đó loại thảo dược này cũng có tác dụng rất tốt trong việc phòng ngừa các bệnh lý ung thư. Bạn có thể sử dụng trà Bạc hà hoặc bổ sung vào món ăn hàng ngày để đạt được hiệu quả.
Trên đây là một số công dụng và cách dùng Bạc hà cụ thể cho từng trường hợp. Ngoài ra loại thảo dược này còn được dùng trong một số trường hợp như chống buồn nôn, say tàu xe, hỗ trợ điều trị hen suyễn, viêm xoang. Hoặc dùng để tăng cường hệ thống miễn dịch của cơ thể, giúp mờ sẹo, sáng da, đuổi côn trùng… Bạn có thể tham khảo thêm về cách dùng từ những người có kinh nghiệm để đảm bảo an toàn.
Một số lưu ý khi sử dụng cây Bạc hà mà bạn cần nắm được
Mặc dù có nhiều lợi ích tích cực cho sức khỏe nhưng quá trình sử dụng Bạc hà bạn cần chú ý một số vấn đề sau để tránh các tác dụng phụ không hay.
- Không sử dụng các chế phẩm từ loại thảo dược này nếu bạn bị dị ứng với nó. Cố tình sử dụng có thể khiến bạn gặp các vấn đề như mọc mụn nước trong miệng và lỗ mũi khi bạn hít phải tinh dầu của nó.
- Quá trình sử dụng có bất kỳ điều gì bất thường hãy ngừng ngay và đến gặp bác sĩ để được hướng dẫn xử lý kịp thời.
- Một số tác dụng phụ mà bạn có thể gặp phải là dị ứng, nổi mẩn đỏ, chậm nhịp tim, huyết áp hạ, bị ợ nóng, hạ đường huyết hoặc ngộ độc….
- Trẻ em, phụ nữ mang thai, người mắc bệnh tiểu đường, đang bị trào ngược dạ dày, huyết áp cao, có bệnh về tim mạch, cơ thể suy nhược, táo bón kéo dài… không nên dùng loại thảo dược này.
- Không được lạm dụng, một ngày không dùng quá 0,4ml tinh dầu Bạc hà để tránh gặp tác dụng phụ, tránh nguy cơ co giật.
- Tránh dùng Bạc hà khi bạn đang dùng một số loại thuốc kháng acid, thuốc chống thải ghép, thuốc hạ đường huyết… Bởi nó có thể tương tác với nhau, làm giảm hiệu quả của thuốc hoặc gây các tác dụng phụ nguy hiểm.
- Không bôi trực tiếp tinh dầu bạc hà nguyên chất lên da hoặc để nó dính vào mắt và các vết thương hở.
- Để đảm bảo an toàn tốt nhất bạn nên tham khảo ý kiến của các bác sĩ chuyên khoa.
Giá Bạc hà là bao nhiêu và nên mua ở đâu?
Việc mua Bạc hà thường khá dễ bởi hầu hết các nhà thuốc Y học cổ truyền, nhà thuốc Đông y đều có bán tinh dầu bạc hà hoặc Bạc hà khô. Điều quan trọng là bạn cần chọn các địa điểm uy tín để đảm bảo mua được hàng chất lượng với giá thành hợp lý. Bởi trên thị trường hiện nay cũng có không ít nơi bán hàng pha tạp, kém chất lượng.
Giá Bạc hà hiện nay dao động khoảng 150.000 đồng đến 200.000 đồng/1kg. Tùy thuộc vào từng địa chỉ và thời điểm khác nhau mà giá thành cũng có thể có sự chênh lệch khác nhau.
Trên đây là tổng hợp các thông tin về cây Bạc hà cũng như công dụng và cách dùng cụ thể. Hy vọng đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích và giúp bạn an tâm hơn khi dùng. Tuy nhiên để đảm bảo an toàn chúng tôi khuyến cáo bạn đọc nên tham khảo ý kiến của người có chuyên môn để tránh xảy ra các tác dụng phụ không hay.
Xem thêm:
