Bạn muốn tìm hiểu những thông tin cơ bản về dược liệu ba chạc như công dụng, chủ trị, liều dùng, nơi bán, giá cả… thì hãy cùng Phòng Khám Đông Y Chân Nguyên tham khảo bài viết này nhé.
Thông tin cơ bản về ba chạc
Ba chạc (chè đắng, chè đỏ, cây dầu dầu, bí bía) thuộc họ Cam, tên khoa học là Rutaceae. Nhờ tính hàn, vị đắng, mùi thơm, dược liệu này có tác dụng thanh nhiệt cơ thể, kháng khuẩn, chống ngứa, giảm đau, giảm mỡ máu và bệnh cao huyết áp
Ba chạc là một cây thuốc quý có nhánh màu đỏ tro, chiều cao từ 2 – 8m. Lá ba chạc có 3 chét nguyên. Cây có hoa mọc thành cụm, cụm hoa mọc ở nách lá. Quả nang, nhăn nheo ở cạnh ngoài, mọc thành cụm thưa, có 1 – 4 hạch nhẵn.
Mỗi quả dược liệu chứa một hạt hình cầu có đường kính khoảng 2mm, bóng và màu đen lam. Tháng 4 và tháng 5 là mùa hoa còn tháng 6 và tháng 7 là mùa quả.
Cây ba chạc sinh trưởng trên các đồi cây bụi là chủ yếu. Cây cũng được tìm thấy ở bìa rừng, các khu rừng mọc thưa thớt hoặc một số tỉnh miền núi nước ta (Điện Biên, Sơn La, Lâm Đồng…). Một số quốc gia khác cũng có ba chạc như: Philippin, Trung Quốc…
Các bộ phận được sử dụng làm thuốc từ cây ba chạc bao gồm lá, thân, cành và rễ. Trong đó, rễ và lá được sử dụng nhiều hơn cả. Rễ và lá ba chạc được thu hoạch quanh năm.
Các bộ phận của cây được đem về rửa sạch đất cát, bụi bẩn. Phần rễ được thái nhỏ và phơi ngoài nắng to cho thật khô. Lá cây cũng được làm khô bằng cách phơi trong bóng râm hay đem sấy để giữ được toàn bộ giá trị dược liệu. Bạn nên bảo quản dược liệu ba chạc khô trong hũ có nắp đậy kín, để nơi thoáng mát, tránh để thuốc nơi ẩm ướt hoặc lưu trữ trong tủ lạnh là tốt nhất.
Thành phần hóa học của ba chạc
Phân tích thành phần hóa học của ba chạc gồm có:
- Lá chủ yếu chứa tinh dầu.
- Trong rễ chứa alcaloid. Alcaloid có tính kiềm, là hợp chất chứa dị vòng Nitơ được tìm thấy ở nhiều loại thực vật.
Công dụng và cách sử dụng ba chạc hiệu quả
Những bài thuốc chữa bệnh từ dược liệu ba chạc như sau:
Giúp phụ nữ sau khi sinh lợi sữa, ăn ngon và dễ tiêu hóa
Dùng 10g rễ ba chạc rồi rửa sạch, phơi khô và sắc uống thay trà hàng ngày. Hoặc dùng 16g lá ba chạc, sau khi rửa sạch, cho lá dược liệu vào ấm cùng với 6 bát con nước.
Thực hiện sắc thuốc với lửa nhỏ trong nửa tiếng hoặc cho đến khi lượng nước thuốc trong nồi chỉ còn lại 3 bát. Bạn chờ nguội bớt và chắt lấy phần nước uống. Chia thuốc thành 3 lần uống trong ngày, sử dụng liên tục trong 1 tuần.
Điều trị bệnh tê thấp và đau, nhức mỏi xương khớp
Dùng 10g lá ba chạc tươi, 10g lá tầm gửi, mang cả hai vị thuốc ngâm và rửa sạch với nước muối rồi giã nhỏ. Sau đó đắp thuốc vào những vị trí đang bị đau nhức.
Sử dụng 1 lần/ngày trong 7 – 10 ngày sẽ thấy bệnh tình thuyên giảm. Bên cạnh đó để tăng hiệu quả chữa bệnh, các bạn nên kết hợp cùng với bài thuốc uống. Dùng 12g thiên niên kiện, 8g quả dành dành, 10g rễ bưởi bung.
Sau khi rửa sạch sẽ, mang tất cả vị thuốc thái nhỏ, phơi khô và ngâm cùng với 1 lít rượu (30 – 40 độ). Ngâm càng lâu càng tốt, uống 2 lần trong ngày. Mỗi lần lấy một chén nhỏ để uống, một liệu trình sử dụng liên tục 10 ngày.
Điều trị mụn nhọt, ghẻ lở, chốc đầu, mẩn ngứa
Dùng 50 – 100g lá to và và cành non ba chạc. Đem dược liệu rửa sạch, cho lá và cành non dược liệu vào nồi cùng với 4 – 5 lít nước lọc. Thực hiện sắc thuốc cùng với lửa nhỏ từ 30 phút – 1 giờ.
Chờ đến khi nước nguội bớt và chắt lấy phần nước để tắm. Bạn dùng phần bã thuốc chà xát mạnh vào những vị trí đang bị ngứa và các nốt ghẻ lở. Thực hiện 1 lần trong ngày, sử dụng cho đến khi khỏi bệnh. Ngoài ra, có thể dùng nước này để xông.
Dự phòng viêm não, cảm cúm
Dùng 15g ba chạc, 30g rau má, 15g cúc chỉ thiên, 15g đơn buốt. Mang tất cả vị thuốc rửa sạch, cho vào ấm cùng với 6 bát con nước. Thực hiện sắc thuốc với lửa nhỏ trong 30 phút hoặc cho đến khi lượng nước thuốc trong nồi chỉ còn lại 3 bát.
Chờ thuốc nguội bớt rồi chắt lấy nước uống. Chia thuốc thành 2 lần uống trong ngày và sử dụng liên tục trong 1 tuần.
Điều hòa kinh nguyệt
Mang 12g rễ ba chạc rửa sạch. Cho dược liệu vào bình, rót thêm khoảng 6 bát con nước vào cùng. Sắc thuốc cùng với lửa nhỏ cho đến khi lượng nước thuốc trong nồi chỉ còn lại tầm 3 bát con.
Sau đó để nguội bớt và chắt lấy phần nước uống. Chia lượng thuốc thành 3 lần uống trong 1 ngày. Uống trước chu kỳ kinh nguyệt trong vòng 15 ngày.
Điều trị đau gân, tê bại, phong thấp, bán thân bất toại
Dùng 4 – 12g rễ ba chạc và vỏ khô. Cho dược liệu vào nồi và đun cùng với 400ml nước sạch. Khi lượng thuốc trong nồi cạn còn khoảng 200ml thì tắt bếp. Chắt lấy phần nước và chia thuốc thành 2 lần uống trong một ngày. Sử dụng 1 lần/ngày cho đến khi bệnh đỡ hơn.
Cầm máu vết thương
Dùng lá ba chạc tươi và cỏ nhọ nồi theo tỉ lệ 1:2. Đem cả hai vị thuốc rửa sạch cùng với nước muối loãng, để ráo sau đó giã nát. Đắp thuốc vào vị trí cần cầm máu, dùng băng ép chặt vết thương.
Sau khi lượng máu đã được cầm thì tiếp tục dùng bài thuốc này để điều trị những vết thương phần mềm. Nhưng liều lượng thay đổi như sau: dùng lá dược liệu tươi và cỏ nhọ nồi theo tỉ lệ 2:1.
Lấy cả hai vị thuốc rửa sạch cùng với nước muối pha loãng. Cho thuốc vào cối và bắt đầu giã nhuyễn. Đắp thuốc vào vết thương đang bị chảy máu. Dùng băng ép chặt vết thương, thay thuốc ngày 1 lần.
Điều trị chứng nhiệt sinh khát nước, ho đau cổ họng, mắt mờ, trẻ em sốt cao, co giật
Dùng 20 – 40g lá ba chạc. Sau khi rửa sạch cho dược liệu cho vào nồi sắc thành thuốc uống hoặc nấu thành cao. Chia thuốc uống nhiều lần trong 1 ngày.
Những điều cần lưu ý khi sử dụng ba chạc
Khi điều trị bệnh bằng ba chạc bạn cần chú ý những điều sau:
- Nên thăm khám và hỏi ý kiến thầy thuốc trước khi dùng.
- Đảm bảo đúng liều lượng cho phép, tránh sử dụng thuốc trong nhiều tháng liên tục.
- Đối với mỗi chứng bệnh nên có chế độ kiêng cữ thích hợp để không làm ảnh hưởng đến tác dụng của dược liệu.
- Thông báo cho thầy thuốc biết tất cả các loại tân dược, sản phẩm bổ sung bạn đang sử dụng nhằm tránh hiện tượng phản ứng phụ của thuốc.
Mua cây ba chạc ở đâu, giá bao nhiêu
Hiện nay, tại hầu hết các cửa hàng thuốc Đông dược, phòng chẩn trị Y học cổ truyền, phòng khám Đông y… đều có bán vị thuốc này. Tuy nhiên, các bạn nên đến những địa chỉ uy tín, đảm bảo chất lượng, có giấy phép hoạt động để mua được vị thuốc đạt chất lượng.
- Giá bán lá khô: khoảng 190.000đ/kg.
- Giá vỏ cây khô: khoảng 150.000đ/kg.
Trên đây là những thông tin cơ bản về dược liệu ba chạc, công dụng, chủ trị, liều dùng và những bài thuốc chữa bệnh từ dược liệu này. Tuy nhiên những thông tin này chỉ mang tính chất để bạn tham khảo.
Các bạn nên hỏi thêm ý kiến của các bác sĩ chuyên khoa y học cổ truyền về tính an toàn và khả năng chữa bệnh của dược liệu, trước khi đưa các bài thuốc vào quá trình điều trị nhé.
Bài viết liên quan:
Cây ngũ gia bì có tác dụng gì? Sử dụng như nào cho đúng
Cây cỏ mực: Công dụng, cách dùng và lưu ý khi sử dụng
Công dụng của cây đinh lăng và một số bài thuốc trị bệnh với cây đinh lăng
